Nisja e restaurimit të shtëpisë së Xhafer Devës, nxiti reagimin e Ambasadës së RFGJ në Prishtinë, qëshprehu shqetësim mbi trajtimin e figurave të lidhurame nazizmin. UNDP dhe BE e pezulluan projektin.
Bashkimi Evropian dhe Programi i Kombeve tëBashkuara për Zhvillim (UNDP) pezulluan projektin për restaurimin e shtëpisë së Xhafer Devës nëMitrovicë, figurë kjo e lidhur me nazistët gjatë Luftëssë Dytë Botërore. Pezullimi ndodhi vetëm një ditë pas shumë reagimeve në opinionin publik pro dhe kundër, dhe sidomos pas reagimit kundër të Ambasadës sëRepublikës Federale të Gjermanisë (RFGJ) në Prishtinëdhe raportueses për Kosovën në Parlamentin evropianViola von Cramon, të cilët thanë se Xhafer Deva ka qenë “bashkëpunëtor i ngushtë i nazistëve”. Nënjoftimin e BE-së dhe UNDP thuhet se këtomekanizma “kanë dëgjuar nga afër shqetësimet pas njoftimit për restaurimin e një vendi të trashëgimisëkulturore në Mitrovicë të lidhur me pronarin e mëparshëm Xhafer Deva, e kaluara e të cilit sibashkëpunëtor i nazistëve është komentuar shumë gjatëditëve të fundit”.
“UNDP dhe Bashkimi Evropian shprehinkeqardhje për çdo ofendim të paqëllimshëm tëshkaktuar me rastin e njoftimit për fillimin e punimeveduke lënë jashtë sfondin historik të Xhafer Devës.UNDP dhe Bashkimi Evropian dënon fuqishëmantisemitizmin, ksenofobinë si dhe manifestimet e shumta të tij, duke përfshirë rritjen e intolerancës dheurrejtjen ndaj pakicave etnike dhe komuniteteve tëcënueshme”, thuhet në njoftim.
Më tej thuhet se UNDP dhe BE do të jenë nëkontakt me të gjitha palët, duke përfshirë edhemundësinë “për të përdorur situatën aktuale si mundësiqë të adresohet hapur e kaluara përmes diskutimevedhe konsultimeve me të gjitha komunitetet e rëndësishme.”
Xhafer Deva ka qenë politikan shqiptar nëperiudhën e Luftës së Dytë Botërore, 1939-1945. Më1944, Deva u emërua ministër i Punëve të Brendshmenë Qeverinë e Shqipërisë, e cila u formua me mbështetje të nazistëve. E pikërisht restaurimi ishtëpisë së Xhafer Devës, nuk i ka pëlqyer Ambasadëssë RFGJ-së në Prishtinë. Ambasadori gjerman, JornRohde, shkroi se “kultura e kujtesës është duke u bërënë mënyrën e gabuar!”.
“Jam shumë i shqetësuar për planet në lidhje me restaurimin e shtëpisë së Xhafer Devës, që ishte njëbashkëpunëtor/protagonist i njohur nazist i divizionitfamëkeq SS Skënderbeg. S’ka pastrim të historisë! Mose shtrembëroni të vërtetën në lidhje me Holokaustinose krimet e luftës të kryera nga nazistët dhebashkëpunëtorët vendas”, shkroi ambasadori gjermanRohde në Tëitter. Sipas ambasadorit gjerman, ambasada që ai e drejton ka shprehur gatishmëri që tëndihmojë Kosovën në raport me kujtesën e së kaluarës.
“Kultura e kujtesës dhe ruajtja e trashëgimisëkulturore duhet të merren si mundësi për t’u marrë me të kaluarën në mënyrë të hapur dhe të vërtetë.Ambasada gjermane është e gatshme të mbështesë çdoqasje të arsyeshme ndaj kulturës së kujtesës nëKosovë”, shkori ambasadori gjerman Rohde.
Një reagim të ngjashëm pati edhe raportuesja përKosovën në Parlamentin evropian, Viola von Cramon.
“Rasti i shtëpisë së Xhafer Devës në Mitrovicën e Jugut, personalisht më brengos dhe ngre shumëshqetësime tek unë. Zbardhja e së shkuarës dheshtrembërimi i fakteve përbashkëpunëtorin/protagonistin e njohur nazist tëDivizionit të 21-të SS ‘Skënderbeu‘ nuk duhet tëlejohet. Nuk duhet të ketë vend për revidimin e historisë së Luftës së Dytë Botërore dhe mohimin e Holokaustit”, shkroi në Tëitter Von Cramon.
Ndërkohë, reagim pati edhe nga Ministria e Kulturës e qeverisë së Serbisë, e cila përmes një letre ikërkoi BE-së dhe UNDP-së të mos e rinovojnështëpinë e Xhafer Devës.
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit në qeverinëe Kosovës, Hajrulah Ceku, në një shpjegim të gjatë përopinionin publik, duke e mbrojtur idenë e restaurimit tëobjektit thotë, se “Restaurimi i monumenteve bëhet përt’i shërbyer komunitetit, jo për revizionizëm historikapo rehabilitim figurash”.
“Përpjekja për ta zhvendosur debatin në rrafshin e narracionit mbi personalitetin përkatës historik dëmtonrëndë përpjekjet për mbrojtjen e trashëgimisëkulturore. Për më keq, kjo qasje legjitimon dhunën ndajarkitekturës dhe artefaktit. Askush nuk është kundërfakteve historike, ato duhen thënë zëshëm dhe pa asnjërezervë, para së gjithash nga profesionistët. Mirëpo, kundërshtimi i restaurimit duke u referuar nënarracionin historik është në kundërshtim me konventatbotërore dhe praktikat e përparuara europiane përmbrojtjen e trashëgimisë kulturore. Ne nuk bëjmërevizionizëm historik dhe rehabilitim të figurave”, shkroi ministri Ceku.
Shtëpia Xhafer Devës thuhet, se është ndërtuar nëvitin 1930 nga arkitektë dhe punëtorë austriakë. SipasMinistrisë së Kulturës Rinisë dhe Sportit (MKRS), objekti ka stil modern perëndimor-evropian dhe është ipari i këtij lloji në Mitrovicë. Karakterizohet me dekorime të shumta që, sipas MKRS-së, janë tipike përstilin e tij. Shtëpia është në listën e përkohshme tëmonumenteve të mbrojtura të trashëgimisë kulturore nëKosovë. Ministria e Kulturës thotë, se është duke investuar në gjithë trashëgiminë kulturore në Kosovë, pa dallim, “përfshi xhami e monumente islame, kishaortodokse, kisha katolike, shtëpi tradicionale, lokalitetearkeologjike, trashëgimi shpirtërore, muze, ndërtesapublike dhe të tjera”. Dhe për fund, thotë ministri iKulturës, “duhet thënë hapur që ndihma e shtetevemike të Kosovës në betejën tonë për ta shpëtuartrashëgiminë kulturore është jetike”. Ministri Ceku përkëtë arsye u bëri thirrje shteteve mike të Kosovës qësikurse në të kaluarën, t‘i qëndrojnë Kosovës pranë.( DW/ Bekim SHEHU)
