Ideja e ndryshimit të kufijve midis Kosovës dhe Serbisë nuk është zgjidhje e shekullit 21, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, ish-zëvëndës ndihmës sekretari amerikan i Shtetit për çështje evropiane, Thomas Countryman. Sipas tij, arritja e një marrëveshje midis dyja vendeve duhet të merret nga liderët dhe qeveritë përkatëse dhe se ky nuk është një vendim ndaj të cilit Shtetet e Bashkuara kanë veto.
Në këtë intervistë, ish përgjegjësi për Ballkanin në Departamentin e Shtetit, tash drejtor i bordit të Asosacionit për Kontrollin e Armëve, Thomas Countryman, flet edhe për rrezikun që paraqesin disa liderë të Ballkanit për qytetarët e vendeve të tyre si dhe mundësinë e një konflikti të ri në rajon.
Radio Evropa e Lirë: Zoti Countryman, do të filloj këtë intervistë me raportet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, që paraqet edhe “pikën më të nxehtë” në Ballkanin Perendimor. Ka pasur shume ide viteve të fundit se si të arrihet një marrëveshje mes dy vendeve e cila do t’i jepte fund “luftës së ftohtë” midis tyre. Njëra ndër idetë është edhe ndryshimi i kufijve. Cili është mendimi juaj për këtë?
Thomas Countryman: Vendimi duhet të merret nga udhëheqësit, qeveritë dhe populli i Kosovës dhe Serbisë. Pra, nuk është një vendim në të cilin Shtetet e Bashkuara kanë veto. Megjithatë, shumë vëzhgues të Balkanit janë të shqetësuar se çfarë do rivendosje territoriale midis Kosovës dhe Serbisë mund ketë disa pasoja negative. Kjo mund të çonte në diskutimet nëse kufijtë duhet të jenë në bazë të vijave etnike në vende si Maqedonia e Veriut dhe Bosnjë dhe Hercegovina dhe kjo do të ishte formula për rikthimin e konflikteve etnike dhe destabilizimin e rajonit.
Pra, unë mendoj se riaranzhimi i kufijve midis Kosovës dhe Serbisë nuk është përgjigje e shekullit 21 për problemet që ato kanë mes vete.
Më mirë është që ato të shikojnë drejt reformave dhe vendosjes së sundimit të ligjit gjë që do të ju mundësonte të dyja vendeve të lëvizin drejt Bashkimit Evropian. Ky duhet të jetë fokusi i diskutimeve.
Radio Evropa e Lirë: Sidoqoftë, vazhdimi i dialogut midis dy vendeve shihet si i domosdoshëm, të dyja vendet në opinion po deklarojnë përkushtimin për të, mirëpo në anën tjetër shumë pak po bëhet në drejtim të zbatimit të tij. A mundet që BE-ja të merret e vetme me këtë problem kaq kompleks?
Thomas Countryman: Nuk e di se si të dilet nga kjo bllokadë. Liderët e dyja vendevepo bëjnë më shumë deklarata publike duke parë në drejtim të zgjedhjeve të ardhshme dhe sfidave të brendshme sesa që janë të fokusuar në negociimin e çështjeve të vështira ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Unë jam i bindur se potencialisht ekziston një rrugë përpara ku të dy liderët do të punonin në ndonjë lloj ideje që do ta shtynin përpara për të siguruar se të dyja vendet Kosova dhe Serbia janë shoqëri të fuqishme shumëetnike. Por si të tejkalohet ky bllokim politik brenda të dyja vendeve tash për tash, këtu nuk kam përgjigje.
Radio Evropa e Lirë: Së fundi udhëheqësit kosovarë kanë deklaruar se e kanë humbur besimin ne Bashkimin Evropian. Çfarë ndikimi mund të ketë kjo situatë në proceset e ardhshme politike të Kosovës dhe rajonit?
Thomas Countryman: E ardhmja e Kosovës është absolutisht brenda Bashkimit Evropian. Vetë Bashkimi Evropian është institucion “frustrues” dhe për këtë mund t’i pyesni 52 përqind të votuesve britanikë (që votuan pro daljes së Britanisë nga BE-ja). Por megjithatë BE-ja ka arritur që të krijojë kushtet për paqe, siguri dhe hapje të kufijve për tregti.
Mirëpo, në vend se BE-ja të ndryshojë identitetin e saj për të akomoduar Kosovën është e rëndësishme që Kosova të ndërmarrë reforma që do ta bënin vend me standarde demokratike, të respektimit të sundimit të ligjit dhe të drejtat e njeriut. Kjo do ta bënte një anëtare të vlefshme të Bashkimit Evropian. E di se është e vështirë, e di se ekziston frustrimi por kjo vërtet është rruga e vetme për të ardhmen e Kosovës.
Radio Evropa e Lirë: A mendoni se vendet e Ballkanit ende paraqesin sfidë të sigurisë për Evropën apo tashmë kanë arritur të konsolidohen si vende demokratike me një ekonomi funksionale dhe deri diku sundim të ligjit?
Thomas Countryman: Rreziku që disa liderë të Ballkanit paraqesin nuk ka të bëjë me NATO-n apo evropën perëndimore, por me sigurinë e vetë qytetarëve të tyre. Kjo ishte ajo që pamë në luftërat tragjike në vitet e 90-ta. Unë ende jam shumë i shqetësuar me rrezikun potencial të konfliktit në Bosnjë dhe Hercegovinë e cila ka bërë prapakthim në 15 vitet e fundit dhe ka mundësi që do të mbetet vendi i fundit që do t’i bashkohet Bashkimit Evropian nëse ky trend nuk merr kahje të kundërt. Unë ende jam i shqetësuar me mundësine e konfliktit atje.
Radio Evropa e Lirë: Ndërkohë Kosova ka vendosur tarifën prej 100 përqind për mallrat serbe dhe të Bosnjës. Ky veprim ka zemëruar Uashingtonin dhe Brukselin. Zyrtarët e të dyja vendeve kanë paralajëmruar Kosovën se mund të përballet me izolim nëse nuk e tërheq tarifën. Sa po rrezikon Kosova me këtë vendim?
Thomas Countryman: Mendoj se nuk është lëvizje e dobishmenga ana e Qeverisë së Kosovës për të vendosur tarifa në importet e Serbisë dhe Bosnjës. Kjo nuk krijon kushte për një dialog domethënës midis Prishtinës dhe Beogradit. Unë shpresoj se do të shohim një rikthim të dialogut në vend të veprimeve kundër njëra tjetrës.
Radio Evropa e Lirë: Le të kalojmë pak jashtë kufijve. Ballkani Perendimor është bërë një lloj kufiri i testimit për politikat kundër-perëndimore të Kremlinit. Serbia, Republika Serbe e Bosnjës, Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi, që të gjitha janë prekur nga këto politika. Ekzistojnë shumë opinione se Ballkani nuk është shumë i pranishëm në radarin e Uashingtonit dhe pikërisht këtë situatë po e shfrytëzon Moska. Natyrisht se kemi një rritje të interesimit për Ballkanin edhe nga ana e Kinës dhe Turqisë. Kjo po e shqetëson veçanarasisht Brukselin i cili po paralajmëron se Pekini po i shëndrron këto vende në “kalin e Trojës” pasi ato një ditë do të bëhen vende anëtare të BE-së. Cili është vlerësimi juaj?
Thomas Countryman: Mendoj se këtë periudhë Moska në përgjithësi ndjek një politikë përmes së cilës, kudo që ka mundësi, provon të destabilizojë vendet demokratike perendimore. Ndikimi i shumëpërfolur në procesin politik të SHBA është diçka që do të helmojë raportet mes Rusisë dhe SHBA-së në vitet e ardhshme.
Ndikimi i Rusisë në Ballkan ka qenë përtej kësaj në kuptimin e financimit të partive siç ishte rasti në Malin e Zi tre vjet më parë. Po ashtu në shpenzimin e shumë parave duke provuar të ndikojë referendumin në Maqedoninë e Veriut dhe Greqi. Pra, askush nuk duhet ta shohë interesin e Rusisë së Ballkan si diçka që po e bëjnë me qëllime të mira për Serbinë, Maqedoninë e Veriut apo ndonjë vend tjetër. Rusia po e bën këtë vetëm për interesin e saj. Për të penguar këto vende që të jenë demokratike gjë që të cilën ajo nuk e dëshiron.Kina është tregim tjetër. Interesi parësor i Kinës është ekonomik. Unë e kuptoj dëshirën e të gjitha shteteve në Ballkan për të parë investime nga jashtë.
Ajo që më shqetëson mua në lidhje me këtë nuk janë paratë në vetvete, por që praktikat e të bërit biznes nga ana e Kinës, Rusisë dhe Turqisë janë më shumë të korruptuara sesa në modelin evropian-perendimor. Do të jetë e vështirë të ndërtosh një qeveri dhe ekonomi të pastër që funksionojnë në bazë të sundimit të ligjit, me një ndikim të investitorëve që vijnë nga shtetet të cilat nuk e kanë traditën evropiane të sundimit të ligjit.
Radio Evropa e Lirë: A mendoni se Shtetet e Bashkuara nuk po bëjnë sa duhet për Ballkanin siç kanë bërë në të kaluarën dhe çfarë ndikimi mund të ketë kjo kur dihet se gjitha proceset e rëndësishmë në këtë pjesë të botës janë zhvilluar me përfshirjen e drejtëpëdrejtë të Shteteve të Bashkuara?
Thomas Countryman: Këtu kemi një lajm të mirë dhe një të keq. Kur Shtetet e Bashkuara janë përfshirë më shumë në Ballkan ka qenë sepse Ballkani po e ndante veteveten në copa. Është e natyrshme se kur nuk ka një konflikt aktiv Shtetet e Bashkuara do të shfaqin më pak vëmendje. Por Shtetet e Bashkuara asnjëherë nuk e kanë ndalur angazhimin e tyre në Ballkan. Unë mendoj se SHB-ja ende në mënyrë aktive po përpiqet t’ju ndihmojnë vendeve të mbajnë kursin e drejtë.
Së fundi kontributi amerikan në arritjen e marrëveshjes midis Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë ka qenë një sinjal i rëndësishëm i kësaj. Shtetet e Bashkuara nuk mund të t’i detyrojnë qeveritë në Ballkanin Perendimor të miratojnë ligje dhe të zbatojnë praktika që do t’i bënin ato vende të shekullit 21.
