Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
Shkëlzen Niman Zalli, fëmija i dytë dhe djali i dytë i familjes me katër vëllezër dhe tri motra, lindi më 27 qershor 1958 në fshatin Begaj të Tropojës.
Babai i Shkëlzenit, Niman Abdullah Zalli, siç shkruan Halil Hajdari në librin e tij “Gashi i Gurit”, ishte ndër tropojanët më të shkolluar të kohës: më 1939 mbaroi shkollën unike “Malet tona” Shkodër. Pastaj ndoqi shkollen Pedagogjike “Normale” në Elbasan për mësuesi. Më 1946 studioi në shkollen e “Oficerave” Tirane. Më 1947 ishte mësues në Koplik. Më 1952 ishte mësues në Tropojë.
Nëna e Shkëlzenit, Mrie, ishte katolike. Pasi u martua me Nimanin, u bë myslimane dhe mori emrin Adile.
Siç pohon zonja Vjollca Fetahu Zalli (e falënderoj shumë për ndihmën e saj me të dhëna të panjohura për mua), Shkëlzeni e kishte në pasaportë 27 nëntorin 1958 si ditëlindje, por e festonte gjithnjë 27 qershorin, sepse thoshte: “Kur kam lindur, më kanë pasë vënë në buzë lëng qershie dhe vodka. Ëmbëlsi dhe burrëri.”
Shkëlzenin unë e kam njohur për herë të parë kur ishte 6 vjeç. E kam njohur në Bajram Curri. E kam njohur si këngëtar brilant. I shoqëruar nga i ati, në ditë të diela Shkëlzeni këndonte para publikut, që improvozohej aty për aty, i magjepsur nga zëri i Shkëlzenit në tregun fshatar rrëzë pyllit të gështenjave, te lulishtja në qendër të qytetit apo Te Blinat, siç e thërrisnin atëherë, si dhe tek shpati i fushës së futbollit, matanë qytetit, aty ku më vonë ndahej rruga për në Spitalin e Rrethit.
E kishte zërin fjollë. Dhe si një jukebox, këndonte çdo këngë që ia kërkonte publiku. Kishte në repertorin e tij të gjitha këngët që këndoheshin me çifteli. Shkëlzeni vononte pak sa e akordonte çiftelinë (e madhe për trupin e tij të vogël) në përshtatje me tonalitetin e këngës, epike apo lirike, dhe fillonte të këndonte pa asnjë lloj ngurimi dhe pa ndjerë as më të voglën lodhje apo mërzitje.
Qëllonte që malësorët të nxirrnin nga xhepi napolonat (qindlekëshet) dhe t’ia hidhnin në prehër këngëtarit të vogël. Niman Zalli, iu jepte lart sa me dorën e majtë, sa me dorën e djathtë mustaqeve të tij të mëdha e të dendura dhe thërriste me zemërim:
– Nuk është Shkëlzen Zalli nga ata që këndojnë për pare!!!
Ishte ‘Hozelitoi i vogël shqiptar. Në të vetmen intervistë që ka dhënë në Radio Tirana me Xhelil Aliun, për emisionin “Përtej Fytyrës”, pohonte se, që i vogël, kishte mësuar përmendsh 360 këngë epike dhe lirike, rapsodi me çifteli.
Niman Zalli ishte udhëheqësi i parë shpirtëror, drejtuesi i parë artistik dhe prezantuesi i parë i emrit të Shkëlzen Zallit, virtuozit me trup të imët dhe me pamjen fëminore të cilën e ruajti deri në fundin e jetës.
Pasi mbaroi klasën e katërt, meqë në Begaj nuk kishte cikël të lartë të tetëvjeçares, Shkëlzeni i vazhdoi mësimet si konviktor në qytetin Bajram Curri. Prej atëherë do të ishte i pranishëm në të gjitha skenat artistike të qendrës së rrethit dhe në të gjitha veprimtaritë artistike përfaqësuese të Tropojës në shkallë vendi. Në këtë kohë ka ndodhur edhe njohja nga afër mes meje dhe këngëtarit.
Kulmin si këngëtar Shkëlzen Zalli e arriti në vitin 1971 dhe 1972, në Festivalet e Këngës së Re në Radio Kukësi, ku mori çmime për këngët “Në mes Alpesh unë u rrita” dhe “Këngë për Komisarin Birçe Sinemati”. Më 1971 u dekorua me urdhërin “Naim Frashëri” nga Presidiumi i Kuvendit Popullor. Dhe vjen ndërprerja e karrierës së tij. Mosha e pubertit bënte që Shkëlzenin ta tradhtonte zëri. Një ndër 50 mijë tropojanët e dëshpëruar dhe të trishtuar, ndoshta ndër më të dëshpëruarit dhe më të trishtuarit, për këtë fatkeqësi të artit tropojan, isha edhe unë. Në atë kohë e ndërpriste karrierën, pa arritur moshën e ushtrisë edhe këngëtari virtuoz Hasan Avdia (i Avdi Rexhës së Bujanit) i cili ishte dënuar me burg politik. Dukej sikur fatkeqësitë po i ndiqnin këngëtarët e rinj tropojanë.
Shkëlzeni nuk këndoi më solo, por vetëm në komplekset vokale. Dhe do të ishte çifteli e parë në kompleksin instrumental të Fatime Sokolit, artistes më të madhe që Tropoja ia ka dhënë kombit dhe artit të këngës në përgjithësi. Ai edhe për rreth dy dekada të tjera, do të ishte shumë aktiv në jetën artistike të rrethit edhe me tekstet e tij të këngëve në festivalet e përvitshme të këngës për fëmijë apo të rritur dhe në veprimtari të tjera (kompozuar nga Kolë Susaj dhe sidomos nga Skënder Dozhlani), si dhe në të gjitha festivalet e Gjirokastrës.
Në librin e tij “Tropoja djep kulture”, në faqen 24, Selim Matoshi shkruan: “U shqua grupi i valles “Kcimi ritual i luleve” me koreografi të Skënder Haklajt, me muzikë të kompozitorit Shkëlzen Zalli dhe me tekst të Skënder Buçpapajt. Kjo valle burimore u paraqit për herë të parë në Festivalin e Gjirokastrës më 1983 dhe u prit me shumë dashamirësi nga publiku. Për vlerat burimore, artistike dhe interpretuese tërhoqi vëmendjen edhe të studiuesve të shumtë. Edhe më tej do të vlerësohej nga kritika në shtypi e kohës si vallja më e mirë për fëmijë e paraqitur në festival.” Në gazetën “Festivali”, Artisti i Merituar Petrit Vorpsi shkruante: ” “Kërcimi ritual i luleve” luajtur nga grupi i vajzave të vogla të Shoshanit dhe Kërrnajës, që flet për ringjalljen e natyrës, përfaqëson të vetmen valle burimore për fëmijë (jo të përshtatur për fëmijë) që kemi hasur deri sot.”
Kështu shfaqet edhe një përmasë tjetër e krijuesit Shkëlzen Zallit: talenti i kompozitorit.
Ndërprerja e karrierës së këngëtarit do të ishte fatkeqësi për këngën aq sa do të ishte fat për poezinë. Shkëlzen Zalli do t’i kushtohej përherë e më shumë poezisë. Dhe miqësia jonë do të bëhej gjithnjë e më e afërt. Kur unë shkova arsimtar në Babinë, Shkëlzeni, sa herë që kthehej për pushime në shtëpinë e tij në Begaj, nuk e linte pa kaluar nga unë. Ndonjëherë rrinte te ne në dhomën e mësuesit. Me Agim Gashin (vëllain e vogël të Muharremit, Shkëlzenit e Skënderit) dhe kitarrat e tij të famshme elektrike, si dhe me pak raki e meze të thjeshtë, me këngë, melodi, poezi e biseda të gëzuara, qëndronim deri sa dita e re zbardhte në dritare dhe nata nuk na dukej as sa një minutë.
Në verën e vitit 1983, siç kam shkruar edhe më herët, në një ekspeditë me Bashkim Gjyriqin dhe me Shkëlzenin në zonën e Gashit, patëm rastin të qëndrojmë e të bujtim nëpër familje e mjedise të ndryshme dhe kudo Shkëlzeni ishte si i shtëpisë, pyetej dhe pyeste me emra të përveçëm kudo që shkuam. Ishte kudo i respektuar nga mikpritësit dhe kudo e respektonte me përpikmëri etikën malësore ndaj mikpritësve.
Në vitet kur unë punova në Bajram Curri, takimet tona do të ishin të përditshme.
Ndonjë të dielë, kur unë nuk kthehesha në shtëpinë time në Tplâ, me Shkëlzenin, me Ramiz Lushajn, me Ismet Palajn dhe të rinj të tjerë, ne shkonim në pika të ndryshme piktoreske sipër qytetit. Merrnim raki dhe ushqime me vete, ndaleshim te krojet dhe e kalonin kohën sa më larmishëm. Shkëlzeni ishte nga ata që i mbetej hatri lehtë, po edhe i kalonte lehtë.
Dhe bisedat tona, më shumë se kurrë, do të përqëndroheshin tek poezia. Shkëlzeni i shkruante poezitë e tij në fletë të veçanta, i mbante në xhep, sa herë që i vinte ndonjë varg i ri, apo donte të bënë rregullime vargjesh a fjalësh, kudo që ndodhej, e nxirrte fletën nga xhepi dhe punonte me poezinë e re. Vetëm kur mendonte se nuk ka çfarë të ndryshojë më, me shkrim të bukur e të qartë, i hidhte krijimet në fletore. Mua m’i tregonte të gjitha ndryshimet që bënte. Dhe m’i tregonte me një gëzim të veçantë që nuk e mbante të fshehtë as në shoqëri me të tjerë.
Me entusiazëm të rrallë e me pasion të vërtetë, gjithnjë me zë të lartë Shkëlzeni i deklamonte poezitë e Odhise Grillos, i cili ishte për të poeti më i dashur, si dhe të poetëve të tjerë shqiptarë për fëmijë. I bënte përshtypje të veçantë melodia në poezinë për fëmijë dhe aty e vinte gjithmonë theksin e vlerësimeve të tij. Shkëlzeni ishte një poet me vesh muzikor dhe kjo cilësi tek poetët, krahas talentit poetik, mua më duket një privilegj plus. Dhe asnjë poezi nuk e përfundonte pa e thënë disa herë me zë të lartë, pra pa e pëlqyer edhe veshi i tij. Te poeti përftoheshin njëherësh dhe vetvetishëm përfytyrimet zanore me përfytyrimet pamore.
Pasi, për disa vite botoi në revistat për fëmijë si “Ylkat”, “Fatosi”, “Pionieri” dhe tek gazeta “Zëri i Rinisë” (te kjo gazetë ka botuar për herë të parë më 6 gusht 1977, poezia titullohej “Buzë Drinit”), më 1987, Shkëlzeni botoi librin e parë për fëmijë “Telefoni i cicërimave” dhe fitoi çmimin e tretë në konkursin kombëtar të 75 vjetorit të Pavarësisë. Prej atëherë, Shkëlzeni ka botuar disa vëllime poetike për të rritur, disa dhjetëra vëllime poetike për fëmijë të moshave të ndryshme, si dhe disa libra me përralla në prozë. Pothuajse me të gjitha librat, ka fituar çmime, thuajse gjithnjë të para, në konkurset vjetore të Ministrisë së Kulturës në Shqipëri, si dhe në panairet e konkurset e librit në krejt hapësirën shqiptare. Në tridhjetë e sa vjet, Shkëlzen Zalli është poeti më i dashur për publikun shqiptar të moshës fëminore dhe të moshës së re, sa do t’ia kishte pasur zili edhe vetë mjeshtri i tij i madh e i paharruar Odhise Grillo. Librat e lënë në dorëshkrim vazhdojnë të botohen nën kujdesin e rrallë të shoqes së tij të jetës, zonjës Vjollca Fetahu- Zalli, të marrin çmime të rëndësishme dhe të vlerësohen lart nga kritika.
***
Poeti i famshëm uellsian Dylan Thomas ndihej me fat, se, siç thoshte: “duke i dëgjuar ninullat, për herë të parë i njoha poezitë”. Shkëlzen Zalli ishte shumë herë me fat, sepse poezitë i njohu nëpërmjet ninullave, legjendave, këngëve epike dhe lirike, me të cilat u rrit dhe që ishin, siç e përmenda, repertori i tij.
Shkëlzen Zalli, i ardhur në art si virtuoz i këngës, në letërsi do të mbetet si virtuoz i tingullit, i fjalës, i vargut, i poezisë, si poet që e përkëdhel, e laton, i vë melodi secilit prej këtyre përbërësve.
Në letërsinë shqipe, Shkëlzen Zalli është i vetmi që vjen nga kënga, nga muzika. Dhe muzikaliteti është përmasa e pamungueshme e poezisë së tij, është prova gjenerale e artit me të cilën përballet çdo krijim i tij. Është një poet i pashkëputur asnjëherë nga fëmijëria, një njeri brenda të cilit fëmija gjalloi gjithë jetën. Por poeti, sa më shumë që e pasuron karrierën e tij, asnjëherë nuk harron se në poezinë për fëmijë duhet të jesh njëherësh jo vetëm bashkëmoshatari me të cilin fëmijët ndajnë lodrat e përditshme, por edhe prindi, edhe mësuesi, edhe vëllai më i rritur.
Të gjitha këto cilësi i spikat poeti si s’ka më mirë në krjimtarinë e tij. Qytetin arkeologjik, poeti e shërben te lexuesi i vogël si “qytet gjysh”, ndërsa zbuluesin e tij si sy magjik që shikon brenda dheut qytetin ilir me amfora, puse, statuja hundëthyera, mure të tronditura nga tërmeti: “Tutje dredhon lumi,/ Si përmes një vrime./ Anës ka një shpellë,/ plot me vizatime./ Pa shiko më tej/ Ku fillon bregdeti./ Paskan rënë ca mure…/ Ndoshta, nga tërmeti./ Shpata e shigjeta,/ Kalakryq rrinë,/ Nën tullat e kuqe,/ Thërmuar mbi shpinë. / Nën këmbët e mia,/ Një qytet-gjysh./” Pa përmendur arkelogjinë as arkeologun, poeti përmbush njëherësh rolin njohës, rolin edukues të dashurisë për të shkuarën e vendit, përmbush edukimin artistik nëpërmjet metaforave tejet të tejpashme. Të gjitha këto nën melodinë e vargjeve dhe nëpërmjet mrekullisë së fjalëve.
Personifikimet dihet se janë mjet tejet i parapëlqyer në letërsinë për fëmijë, falë atmosferës së tyre përrallore, lexuesit e vegjël përballen shumë më lehtë dhe më bukur me realitetin e parë me sytë e moshës së vet. Shkëlzeni parapëlqen gjithnjë personifikimin e metaforizuar, sepse synon që, nëpërmjet magjisë së tyre, fëmijën ta mësojë sa më herët me metaforën dhe metaforikën, të parën si mjet dhe të dytën si mënyrë, për ta përfshirë fëmijën si përjetues dhe veprues ndaj botës ku ka ardhur dhe ku krijon përvojat e veta. Lidhja më se e shenjtë gjyshër-nipër, nëpërmjet simbolikës së objekteve të moçme shtëpiake, nëpërmjet paralelizmave figurative pohues apo mohues, e mundëson poetin të përfshijë lexuesin e vogël në magjinë e poezisë “Ora e vjetër”: “Ora e argjendtë,/ Moshë me gjyshin Nure./ Ai rri në qiell,/ Ajo varë në mure./ Tik-tak, bën ora,/ Tak-tak, shpirti lart…/ Të dyja trokitjet/ Shkrihen pak nga pak./ Pushimi i orës,/ Gjyshin e bezdis./ Vë shkallën e erës,/ Vjen edhe e kurdis….” Filozofia që përshkon poezinë është se gjyshërit janë të gjallë jo vetëm në qiell, po edhe nëpërmjet bijve, nipave, stërnipave, brez pas brezi.
Për lexuesit e vegjël, Shkëlzeni thërret shpesh fëmininë e tij të fshatarit të vogël malësor, një fëmini tejet e pasur, patjetër, me atmosferë kreshnikësh. Poezia “Kali në shtatë bjeshkë” vepron pikërisht nëpërmjet metaforave të situatave hiperbolike për të portretizuar kafshën më të dashur shtëpiake, kafshën më të pranishme edhe në Eposin Heroik të Veriut, si kafshë luftëtare që e ndan çdo ndjenjë e parandjenjë me kalorësin e tij: “Kali im/ Shtëpinë e gjen dhe pa sy./ Kali im/ Hingëllimën e rrit nëpër shi./ Kali im/ Shtatë bjeshkë ka veruar sivjet./ Kali im/ Me mua i ndjek dhe rrufetë./… Kali im/ Po deshti shkon dhe fluturim./ Kali im/ Di shumë, se është kali im.”
Është vërtet fat që poezia shqipe për fëmijë e ka një poet të tillë.
Talenti i Shkëlzen Zalit është tejet bindës edhe në poezinë e tij për të rritur:
Një mjelmë, një liqen, një mbrëmje
e grisur.
Një dru i vetmuar… Skeleti i hënës
po shkrin përmbi shelgjet e gishtave
të mi.
Një mjelmë, një hapsirë, një shpirt
i trazuar
përballë moskuptimit… Trishtimi i natës
ndez krahët e bardhë.
Më pas Qetësi.
Kjo është poezia “Më pas qetësi”. Sa fjalëpakë, sa e kursyer në detaje, aq e dendur në metonimitë, në metaforat, në shoqërimet e përfytyrimeve, aq shprehëse e fuqishme e vetmisë së poetit gjithnjë të pakuptuar nga koha e tij, i jetës së trazuar, si një mbrëmje që ia lë vendin natës me krahë të bardhë, të cilën e mbyll qetësia e pafund.
Jeta njerëzore nuk është vetëm mbrëmje që ia lë vendin një nate që e pason qetësia, por ajo është edhe një agim që del nga muzgu si flaka nga gjethja, pra “Agim në muzg”, siç është titulli i një poezie tjetër antologjike të Shkëlzen Zallit:
Unë e ndiej pa hundë
Aromën e lumit tim,
Unë e shoh dhe pa sy,
Lulen e fshehur në blerim.
.
Unë e prek dhe pa dorë
Mollën e mëngjesit mbi arë,
Unë e shijoj dhe pa buzë,
Ajkën e mjeljes së parë.
.
Unë e kaloj dhe pa këmbë,
Rrugën që shkon në varreza,
Gjuhën e kam, por pa gjuhë
Flas me ngashërimet e zeza.
.
Unë e ndiej dhe pa trup,
Sa i dhemb trishtilit në kthetra…
Agimin e shoh dhe në muzg,
Si flakën që ngrihet nga gjethja.
.
Një harmoni e pashoqe përplasjesh dhe përputhjesh të situatave antonimike ( të cilat në logjikën e thjeshtë e përjashtojnë absolutisht njëra-tjetrën) dhe një metaforikë tejet origjinale, plot befasi sa abstrakte dhe konikrete përfytyrimesh nga më mahnitëset, për të dhënë mendimin filozofik të gjithëpranisë gjithëvepruese të poetit edhe në mungesën e tij fizike. Ky mendim filozofik, i përkatësisë së tij përfundimtare në kategorinë e përjetësisë, nuk vjen aspak si përftim ngushëllues i poetit, përkundrazi vjen si konstatim i një privilegji që e ka vetëm e vetëm poeti.
***
Shkëlzeni kaloi në përjetësi më 18 maj 2020, kur ishte 62 vjeç, krejt papritmas dhe parakohshëm, kur ishte në vlugun e krijimtarisë, duke i shkaktuar humbje të rëndë letërsisë shqipe, sidomos asaj për fëmijë. Xhevat Beqaraj, ish kryeredaktor i revistës Fatosi, e ka njohur Shkëlzenin që në vitin 1982, nëpërmjet shkrimtarit Sokol Jakova, kur revista ia botonte poezitë e para. “Është e çiltër, e sinqertë ajo poezi. Vjen e flet natyrshëm me ne, me lexuesin, se burimi nga ajo rrjedh është shpirti i poetit. Dhe do të mbetet e freskët, e bukur ajo. E freskët, e bukur, si Valbona e Tropojës, vendlindjes së Shkëlzenit,” shkruan Beqaraj dhe shton: “Pas viteve 1990 ai do të lëvronte me sukses të madh poezinë për fëmijë duke u shndërruar në një nga poetët më të mirë për fëmijë. Ai u shqua si poet për fëmijë për stilin lirik, temat interesante, mendimin filozofik, edukues dhe atdhetar, leksikun e veçantë dhe figuracionin plot fantazi dhe shpesh me ironi, ndaj veseve të shoqërisë tonë. Shkelzen Zalli u bë pjesë e jetës së fëmijëve shqiptarë për shumë breza, duke i mësuar përmendsh poezitë e tij të bukura dhe plot elementë stilistikë që ishin pjesë e individualitetit të tij jetësor dhe letrar.”
Lulzim Logu, shkrimtar tropojan, mik i ngushtë i Shkëlzenit që nga fëminia e hershme, shkruan me këtë rast: “Shkëlzen Zalli ishte qartësisht poeti i formuar i fëmijëve, lideri i krijimtarisë komplekse për fëmijë, ku tregimi i ilustruar,përralla magjike dhe plot origjinalitet, poema solide, fabula intriguese dhe gjëagjëza së bashku me poezinë e tij të pandalshme dhe plot ngjyra për çdo moshë solli në jetë një korpus dinjitoz prej 45 veprash, të cilat prej kohësh kanë hyrë në fondin e vlerave kombëtare. Pas largimit të Odise Grillos e disa krijuesve të tjerë me emër dhe krijimtari të shpërndarë në disa epoka, Shkëlzen Zalli ishte Princi i padiskutueshëm i letërsisë për fëmijë, anipse ai kishte provuar të sillte edhe poezi të mrekullueshme për të rritur, ku ndjenja dhe figuracioni befasues të shtangnin ndërsa i lexoje dhe shikoje sesi forma, struktura dhe larmishmëria e tyre tematike ishin vertet të rralla ndër krijuesit e kohës.”
Xhahid Bushati, kritik, studiues, poet, shkrimtar i shquar i letërsisë për fëmijë dhe të rritur, mik i ngushtë dhe njohës i thellë i krijimtarisë së Shkëlzen Zalit vlerëson se Shkëlzeni ishte shumë i talentuar, më i talentuari i brezit të vet. “Duke njohur biografinë artistike të poetit Shkëlzen Zalli, them që, çdo libër ka magjinë e vet, magji që fali talenti dhe frymëzimet e tij, ku krijoi një model poezie, që në mënyrë të dinjitetshme krijoi një profil të dallueshëm në rrjedhën e arritjet të poezisë sonë shqipe për fëmijë. Nga njëri libër poetik në tjetrin, vërehet frymëmarrja e gjerë tematike, me plot të papritura e me plot lodërzime, gjithëherë të shoqëruara me humor të këndshëm. Nga mënyra e rrëfimit të poezisë, dritës së motivit që të fal ajo, figuracionit të pasur, sistemit metrik e ndërtimit strukturor, të inteligjencies gjatë dialogimit e komunikimit … etj., të gjitha së toku flasin se burimorja e rrjedha e saj e ka amën te treva e vendlindjes së tij, në Begaj të Tropojës, që aq mirë këtë pasuri fatlume Shkëlzeni e shfrytëzoi dhe e vuri kulturalisht në dobi të krijimtarisë për fëmijë, me sukses.” Xhahid Bushati i drejtohet kolegut të tij me këto fjalë: “Krijimtaria jote mbetet testament poetik për gjeneratat me moshë ardhmërie. Janë fatlumë ata që do të pijnë në gurrën poetike të poetit Shkëlzen Niman Zallit!”
Pasi kujton fillimet e Shkëlzenit te revista “Fatosi”, ndikimin e kësaj reviste në formimin e tij poetik, si dhe ndihmesën që kishin dhënë me Xhevat Beqarajn për Shkelzenin, Sokol Jakova, shkrimtar e studiues, thekson se Shkëlzeni “si poet kishte stilin e tij të veçantë, të papërsëritshëm, një fantazi sa të çuditshme, aq dhe të mrekullueshme fëminore veçanërisht metaforat e gjetura, për të cilat skeptikët e dikurshëm tek lexonin vjershat e poetit thoshin me vete “Shkëlzeni ky?, Kaq bukur?. Jo more jo, nuk na e ka marrë mendja kurrë!””
***
Në korrik të vitit 1992, Shkëlzen Zalli filloi punë në Radio Tirana. Menjëherë, me profesionalitet të lartë, a thua se kishte qenë gjithmonë në këtë institucion, Shkëlzeni filloi emisionet e tij tejet të suksesshme si “Mikrofoni i qershizave”, “Kolovajsa e pasdites”, “Në vallen e rritjes sonë”. Dhe krijoi një ekip të shkëlqyer bashkëpunëtorësh të moshave të vogla, duke bërë për vete publikun në Shqipëri dhe në mbarë hapësirën shqiptare. Duket qartë se qysh në Tropojë, Shkëlzeni nuk ua kishte ndarë veshin asnjëherë emisioneve të Radio Tiranës për fëmijët.
Në Tiranë iu dha mundësia më e madhe për të njohur edhe krijuesit për fëmijë në Kosovë dhe në trojet shqiptare. Do të ndiente pranë tij shkrimtarët Xhevat Beqaraj, Sokol Jakova, Fatos Kongoli, Skënder Hasko, Shpresa Vreto dhe Skënder Zogaj. Pas një ngurimi filllestar, edhe Odhise Grillo do t’i ndodhej pranë. U njoh më mirë me poezinë e Rifat Kukajt, Ymer Helshanit, Ali Huruglicës, Rexhep Hoxhës e të tjerëve. Xhahid Bushati veçon, në këtë kontekst, “një grup poezish kushtuese e përkujtuese nga ana e autorit Zalli, që bëjnë fjalë për disa krijues të talentuar të letërsisë shqipe për fëmijë, të cilët kanë ndërruar jetë, si: Abdullah Thaçit, Gani Xhafollit, Odhise Grillos, Skënder Haskos. Filigrama e fjalës poetike është një homazh e kurorë nderimi për krijimtarinë e tyre në shërbim të Letërsisë shqipe për fëmijë.”
Gjatë pothuaj tri dekadave vijuese, Shkëlzen Zalli arriti të bëhej shkrimtari më i dashur bashkëkohor dhe ndër më mjeshtërorët e të gjitha kohërave i letërsisë për fëmijë në Shqipëri dhe në mbarë hapësirën shqiptare. Asnjë autor tjetër i kohës nuk mund të matet me prodhimtarinë dhe cilësinë e lartë të botimeve të Shkëlzenit. Sipas Xhevat Beqarajt “disa nga titujt më të njohur të shkruar prej Zallit janë: “Gjergji takon Skënderbeun”, “Ditari i maces”, “Pësimet e Benit”, “Treni me gaztorë” etj.” Gjithashtu mori pjesë me tektste këngësh në festivalet e RTSH dhe në të gjitha festivalet e përvitshme të këngës për fëmijë në Shkodër. Dhe u bë pothuaj i padiskutueshëm në vlerësimet me çmime, kryesisht të para, pothuaj kudo që mori pjesë apo konkurroi.
Në Radiotelevizion unë dhe Shkëlzeni shiheshim shpesh, por kryesisht vetëm sa për t’u përshëndetur. Shkëlzeni vinte më shumë për të më parë nëse jam me humor të mirë apo jo, ngaqë gazetat e kohës ishin të mbushura tejetej me shkrime kundër meje. Rrrallë zbrisnim për kafe apo për ndonjë birrë në klubin e Radios, apo Te Dina, siç thoshin në RTSH.
Unë dhe Elida u gëzuam dhe u ndjemë të lumtur kur Vjollca Fetahu, montazhiere në Radio Tirana, na tregoi se me Shkëlzenin kishin vendosur të fejohen. Ne e njihnim nga afër edhe familjen e mrekullueshme të Vjollcës.
Pas largimit nga RTSH, ne u vendosëm në Zvicër. Dhe komunikimet me Shkëlzenin ishin të rralla. Kur ndodhej në shoqëri me miqtë tanë të vjetër tropojanë Ramiz Lushajn dhe Jaho Margjekën, apo më vëllain tim Mujën, bisedonim dhe çmalleshim sadopak në telefon.
Shkëlzeni u nda nga jeta ende pa zbardhur dita e 18 majit 2020. Kam lexuar se i kishte thënë Vjollcës ta lajmëronte mjekun vetëm pasi dielli të vinte në dritare. Por shpirti i Shkëlzenit nuk e priti diellin sa të vinte në dritare. Me dritën e vet u nis për në qiell.
Vjollca ma kujtonte ato ditë se, kur çifti kishte filluar jetën bashkëshortore, Shkëlzeni i kishte treguar librin tim të parë, “Zogu i bjeshkës”, dhe i kishte thënë: “E shikon këtë libër? Kurrë nuk e kam ndarë nga vetja!” Ndihem veçanërisht mirë se, me rrugën time poetike, kam qenë motivues i një talenti të tillë të rrallë me një karrierë letrare nga më të rrallat. Është e padyshimtë se ne krijuesit tropojanë, me sukseset vetjake, e kemi motivuar dhe trimëruar njëri-tjetrin në rrugën krijuese.
Dega e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve e Tropojës pati krijuar një frymë të shëndoshës mes krijuesve të rrethit. Këtë traditë të krijuar nga Anton Papleka e vazhdoi shkëlqyeshëm në krye të degës edhe Hamit Aliaj.
Shkëlzen Zalli erdhi në art si këngëtar virtuoz, për t’u bërë një poet virtuoz me një vend të përhershëm solid në historinë e letërsisë shqipe.
.
@VOAL Zëri i Shqiptarëve
