Fjala e Kryeministrit të Malit të Zi, Duško Marković:
I nderuar Kryeministër Rama,
Të nderuar ministre dhe ministra,
Zonja e zotërinj!
Kryeministër Rama, i dashur Edi, të falënderoj për fjalët e mirëseardhjes.
Është nder i veçantë që t’ju drejtohem me rastin e mbledhjes së parë të përbashkët të qeverive të Malit të Zi dhe Republikës së Shqipërisë. Gjatë vizitës zyrtare në Mal të Zi, më datë 3 prill të vitit 2017, Kryeministri Rama ka deklaruar “kur vij në Mal të Zi, ndihem si në shtëpinë time”.
Sot, në Shkodër, unë kam të njëjtën ndjenjë. Fakti që kjo është edhe mbledhja e parë që qeveria e Malit të Zi e organizon me një vend tjetër, qartazi konfirmon miqësinë tonë, lidhjet e pazgjidhshme midis popujve tanë dhe vendosmërinë që të vazhdojmë të zhvillojmë raportet e mira fqinje. Fakti që kjo mbledhje po ndodh në Shkodër, me aq domethënie, histori e potencial që e ndajmë, është simbol i vërtetë i raporteve të Malit të Zi dhe të Shqipërisë.
Që nga viti i kaluar, ne jemi edhe aleatë në kuadër të aleancës së NATO-s, që është dhe një cilësi e shtuar e marrëdhënieve tona. A duhet posaçërisht të theksohet se anëtarësimi në Bashkimin Europian është një nga prioritetet kryesore, jo vetëm të Malit të Zi, por dhe të Republikës Shqipërisë dhe të gjitha vendeve të Ballkanit Perëndimor. Ky vit i ka sjellë mjaft vëmendje rajonit dhe perspektivës së tij europiane, nga strategjia për Ballkanin Perëndimor të Komisionit Europian, pakos së zgjerimit, Samitit në Sofje, Samitit, porsa të zhvilluar, të vendeve anëtare të Bashkimit Europian dhe pritshmërive nga Samiti i Londrës, me të vërtetë mund të jemi të kënaqur me intensifikimin e dialogut midisi BE-së dhe rajonit.
Për rezultatet e këtij dialogut, ende ka ndjenja dhe mendime të përziera për dinamikën e zgjerimit dhe a mund të bëhet më shumë dhe më mirë. Jam i bindur se gjithmonë mund të bëhet më mirë dhe më shumë, por ne duhet të përqendrohemi tek këto që mund të kryejmë vetë dhe duhet të punojmë tek shtëpia jonë, atë që mundemi dhe atë që është në interesin e demokratizimit dhe interesit të shtëpive tona.
Kam dëshirë ta uroj Shqipërinë për vendimin e Bashkimit Europian që të caktojë datën për fillimin e negociatave, me një bindje të thellë që do të vazhdojë me frymëzim të njëjtë procesin e reformave gjithëpërfshirëse dhe të përvetësimit të standardeve dhe vlerave europiane. Në lidhje me këtë kam dëshirë që të rikonfirmoj gatishmërinë e Malit të Zi që edhe në periudhën e ardhshme të jetë mbështetje në realizimin e qëllimeve të përbashkëta integruese dhe të ofrojë përvojat e veta. Për këto 6 vite që ne jemi në procesin e negociatave për anëtarësim, Mali i Zi ka hapur 31 kapituj për negociatat, ndërsa 2 përkohësisht i ka mbyllur. Kjo është një statistikë, por në prapavijë të saj ka shumë punë dhe pas të cilës duhet të punojmë madje edhe më shumë.
Atë që mund të përfundojmë nga kjo periudhë që e kemi lënë pas është se krahas përmbushjes së detyrimeve kemi përforcuar dhe avancuar kapacitetet që është një nga vlerat më të mëdha të këtij procesi dhe që do të ketë, unë do të them, efekte afatgjata pozitive. Por nuk duhet harruar pse jemi në procesin e integrimit në Bashkimin Europian. Nuk është vetëm për t’u anëtarësuar, por për t’iu bashkuar vlerave, të cilat natyrisht i takojmë dhe ndaj të cilave historikisht ishim mbrapa për shkak të rrethanave, të cilat është më së miri t’i lëmë pas. Duhet shikuar përpara, për të siguruar një të ardhme më të mirë për qytetarët tanë. Këtë duhet dhe mund ta bëjmë vetëm bashkërisht.
Prandaj, përveç anëtarësimit në BE dhe bashkëveprimit në kuadër të aleancës së NATO-s, vend i rëndësishëm, edhe i politikës sonë së jashtme i takon, siç kam thënë më parë, zhvillimit dhe përforcimit të marrëdhënieve tona fqinjësore, gjë që është e nevojshme edhe për qëllime të stabilitetit dhe prosperitetit rajonal, posaçërisht kohë kur jemi pothuajse përditë të ballafaquar me sfida politike dhe ato ekonomike.
Për këto arsye i jemi kushtuar bashkëpunimit rajonal, ku përmes nismave të ndryshme realizojmë format konkrete të bashkëpunimit me vendet e Ballkanit Perëndimor. Këtu posaçërisht do ta veçoja bashkëpunimin e vendeve të rajonit në kuadër të Procesit të Berlinit, për të cilin ka folur dhe Kryeministri Rama. Na gëzon që kjo iniciativë, e iniciuar nga Gjermania për qëllime të zhvillimit të rajonit dhe progresit cilësor të vendeve të Ballkanit Perëndimor drejt anëtarësimit në Bashkimin Europian, mbetet e fokusuar kryesisht tek asistenca konkrete e vendeve tona në realizimin e projekteve kyçe të komunikacionit dhe energjetikes, që do të kontribuojnë në zhvillimin individual dhe të përgjithshëm të rajonit.
Jemi të detyruar që të shfrytëzojmë këtë shans, të inkuadruar në një kontekst më të gjerë europian e t’i pozicionojmë vendet tona në drejtimet infrastrukturore kryesore europiane, sepse jam i mendimit se qytetarët tanë meritojnë shumë më shumë dhe se shkurtohen dhe qorrsokake ballkanike.
Përveç bashkëpunimit në kuotat e projekteve rajonale, posaçërisht është me rëndësi të zhvillohet edhe bashkëpunimi në nivelin e dy vendeve. Mali i Zi dhe Shqipëria i kanë marrëdhëniet e shkëlqyera, por edhe mundësitë e shumta për fuqizimin e tyre në të ardhmen.
Komunikimi i vazhdueshëm dhe cilësor ndërmjet dy vendeve do të rezultojë me nënshkrimin e sotëm të disa marrëveshjeve, si dhe me një marrëveshje mbi intensifikimin e bashkëpunimit në ato fusha ku ky bashkëpunim është i nevojshëm dhe i dobishëm, siç janë lufta kundër krimit ndërkufitar dhe kalimi i emigrantëve, shfrytëzimi i fondeve të Bashkimit Europian për modernizimin e pikave të kalimit kufitar, fushat publike si arsimi, shkenca, turizmi e të tjera.
Posaçërisht duhet të përpiqemi që të avancojmë bashkëpunimin ekonomik midis Malit të Zi dhe Shqipërisë, posaçërisht duke marrë në konsideratë potencialin e madh në degët e shumta të ekonomisë, që mund të shfrytëzohen në mënyrë shumë më të mirë në periudhën e ardhshme.
Afërsia gjeografike dhe struktura ekonomike e ngjashme mund t’i kontribuojnë shumë lidhshmërisë më të fuqishme të dy ekonomive tona dhe realizimit të papenguar të aktiviteteve në kuadër të projekteve të akorduara. Pas kësaj mbledhjeje do të mbahet një forum biznesi, i cili duhet të konkretizojë këto potenciale të shumta të bashkëpunimit. Prandaj është shumë me rëndësi të tregojmë vendosmëri në përmirësimin e treguesve ekonomikë dhe në inicimin e aktiviteteve për projekte të përbashkëta në fushën e infrastrukturës energjetike, si treguesve më të dukshëm të bashkëpunimit bilateral që deri tani nuk i kanë përcjellë marrëdhëniet e mira politike midis Malit të Zi dhe Shqipërisë.
Jemi të vetëdijshëm që lidhjet e mira të komunikacionit rrugor janë kyç për plasmanin e të gjitha mallrave dhe shërbimeve, që prodhohen apo do të prodhohen në vendet e Ballkanit Perëndimor. Ndërsa lidhshmëria e mirë energjetike është e domosdoshme si për investimet e ardhshme në sektorin energjetik, ashtu dhe për qarkullimin e lirë të energjisë në rajonin tonë, prej të cilit çdo vend në veçanti do të vjelë përfitime të qarta financiare dhe strategjike.
Hapja e pikës së kalimit kufitar Tuz – Baizë, modernizimi dhe zgjerimi i infrastrukturës në pikën kufitare Sukobinë – Muriqan do të krijonte mundësi për shfrytëzimin e kapaciteteve të plota për bashkëpunimin e dy ekonomive, valorizimin e potencialeve turistike të të dy palëve, avancimin e shkëmbimit tregtar, por edhe shfrytëzimin shumë më të mirë të kapaciteteve të porteve tona. Kjo posaçërisht në kontekstin e aktualizimit të autostradës Adriatik – Jon që është me një rëndësi vitale për dy vendet tona.
Gjithashtu duhet punuar në avancimin e mëtejshëm të kuadrit, duke nënshkruara marrëveshje ndërshtetërore me të cilat në mënyrë ligjore do të rregulloheshin raportet e ujërave, valorizomi i potencialeve hidroenergjetikë, të fuqizohej bashkëpunimi në fushën e gjyqësorit, policisë dhe policisë kufitare.
Mali i Zi me devotshmëri do të marrë pjesë në projekte rajonale, të miratuara në Samitin e Triestes. Gjithashtu do të vazhdojmë me realizimin e aktiviteteve që i referohen dokumentacionit për projekte prioritare infrastrukturore dhe do të përpiqemi që të shfrytëzojmë sa më shumë grantet që i kemi në dispozicion në kuadrin investues të Ballkanit Perëndimor në këtë fushë, në mënyrë që edhe gjatë Samitit të Londrës, më 10 korrik të këtij viti, të shfrytëzojmë mjetet e shtuara, të pakthyeshme, për zbatimin e tyre.
Në kontekstin e bashkëpunimit dhe zhvillimit të rajonit jam i mendimit që duhet të përmendet dhe projekti rajonal i themelimit të Institutit Ndërkombëtar për Teknologjitë e Qëndrueshme të Europës Juglindore, si projekt që do të ishte i veçantë në rajon dhe në mënyrë të konsiderueshme do të ndikonte tek zhvillimi shoqëror dhe ekonomik i vendeve, parandalimi i derdhjes së talenteve, zhvillimi mjekësisë bashkëkohore.
Republika e Shqipërisë është një nga nënshkrueset e Deklaratës që u nënshkrua në Cern në datën 25 tetor 2017. Avancimi i bashkëpunimit në shkencë dhe konkurset për realizmin e projekteve shkencore dypalëshe do të sigurojnë zbatimin e dispozitave të Marrëveshjes mbi Bashkëpunimin Shkencor dhe të Teknologjisë midis Malit të Zi dhe Shqipërisë që u nënshkrua në vitin 2008 dhe në këtë mënyrë do të krijohen kushtet për përforcimin e lëvizshmërisë së studiuesve, me fokus të posaçëm tek studiuesit e rinj, lidhjen dhe rrjetëzimin e tyre, si dhe tek mundësia e aplikimeve të përbashkëta, në kuptimin e absorbimit të mjeteve nga fondet europiane, ndërkombëtar dhe rajonale.
Si një temë të veçantë për përfundim, për shkak të rëndësisë së saj, kam dëshirë të theksoj pasurinë midis vendeve tona, që janë popujt tanë, të cilët jetojnë në njërin dhe në tjetrin vend si popujt pakicë dhe kam dëshirë të them, jetojnë si qytetarë shqiptarë në Mal të Zi dhe si malazezë në Shqipëri, që janë një nga bërthamat më të rëndësishme të dy vendeve tona. Shqiptarët në Mal të Zi janë qytetarë që i kontribuojnë zhvillimit të vendit, janë pjesëmarrës aktivë dhe promovues të realizimit të prioriteteve strategjike të shtetit, janë faktor i stabilitetit të ndërtimit të një të ardhmeje më të mirë të vendit, në të njëjtën mënyrë siç janë malazezët në Shqipëri, qytetarë që i kontribuojnë zhvillimit të saj dhe jetës politike dhe shoqërore, duke e ruajtur identitetit dhe traditën e vet. Natyrisht, gjithmonë mund të kemi prirje për më mirë dhe përpjekjet e qeverive tona duhet të jenë ende të drejtuara nga realizimi i të drejtave të popujve pakicë në përputhje me standardet ndërkombëtare.
Nënkryetarët e qeverive dhe ministrat do të japin më shumë detaje për fushat konkrete ku nevojitet që të vazhdojmë, apo të realizojmë progresin. Në fund, unë propozoj që pas kësaj mbledhjeje, bashkërisht të punojmë për përmbushjen e të gjitha atyre që do akordojmë sot, me qëllim që vitin e ardhshëm, në Mal të Zi të kemi mundësi që t’i verifikojmë e t’i analizojmë rezultatet e arritura gjatë mbledhjes së dytë të përbashkët të qeverive të Malit të Zi dhe të Shqipërisë.
Edhe një herë ju falënderoj për fjalët e mira dhe mirëseardhjen, i nderuar mik Edi
Ju falënderoj!