Nga Sokol Neçaj – New York, SHBA
Sot, fjala ‘arian’ është e ngarkuar me të gjitha llojet e konotacioneve negative, kryesisht për shkak të ideologjisë naziste. Arianët lidhen me hierarkitë racore që i konsiderojnë superior të bardhët, bjondët dhe popujt me sy të kaltër. Kjo shërbeu si një mjet shumë i dobishëm propagandues për të rritur ndjenjat raciste në realitete qe dukeshin historike. Megjithatë, nuk është faktike.
Vetëm në fund të shekullit të 19-të dhe fillim të shekullit të 20-të arianët u bënë të barabartë me popujt gjermanë apo nordike. Përpara këtij fallsifikimi, Arjan i referohej një gjuhe arkaike, folësit e të cilës mendohej të kenë përhapur dhe ndikuar në gjuhët e të gjithë nënkontinentit indian.
Arianët e vërtetë
Për ta mbyllur shpejt me supozimet naziste, arianët më të hershëm që njohen jetonin në Iranin parahistorik. Këta njerëz migruan në Indinë veriore diku rreth 1.500 para Krishtit. Banorët e mëparshëm të nënkontinentit indian i quanin këta të ardhur ārya. “Aryan” në anglisht vjen nga kjo fjala Sanskrisht. Interesante, termi ka një përqasje në gjuhën persiane, ērān. Kjo fjalë është burimi i emrit modern të vendit, Iran.
Qytetërimi i Luginës së Indusit ishte shumë i zhvilluar para arritjes së arianëve. Disa dëshmi “sugjerojnë se Qytetërimi i Luginës Indus kishte kushte sociale të krahasueshme me Sumerinë dhe madje më të larta se babilonasit dhe egjiptianët bashkëkohorë” (Violatti, 2013). Fetë kanë lindur rreth 5500 para Krishtit, komunitetet bujqësore rreth 4000 pK, dhe jetesa urbane rreth 2500 para Krishtit. Zona arriti kulmin e saj në 2000 para Krishtit.
Duke filluar rreth vitit 1500 para Krishtit, barinjtë e bagëtive nomade nga Azia Qendrore filluan të kalonin malet Hindu Kush dhe të vendoseshin në luginën pjellore Indus. Këta nomadë ishin, natyrisht, arianët. Miti popullor thotë që arianët ishin pushtues të pandalshëm, proto-mongole, të cilët pushtuan nënkontinentin indian dhe çuan në shkatërrimin e Qytetërimit të Luginës Indus. Nuk ka shumë dëshmi për të mbështetur këtë teori. Përkundrazi, duket se me kalimin e kohës Arianët mbushën zbrazëtinë e lënë nga rrëzimi i Qytetërimit të Luginës Indus.
Dëshmitë arkeologjike tregojnë se rendi shoqeëror po shkaterrohej në vitin 1800 para Krishtit, me gjasë për shkak të ndryshimeve në rrjedhjet e lumenjve. Disa studiues argumentojnë se lumi Saraswati u tha; të tjerë thonë se ai po sillte përmbytje katastrofike. Qoftë nga përmbytjet, thatësirat, apo pushtimi, praktikat bujqësore që fillimisht u mundësuan popullit Indus të lulëzonin, u ndërprenë. Më pas, u shkatërruan ekonomitë dhe rendet shoqërore të ndërtuara mbi këtë bujqësi. “Provat që mbështesin rënien e qytetërimit të lumit Indus janë bindëse: shkrimi filloi të zhdukej, peshat e standardizuara dhe masat e përdorura për qëllime tregtimi dhe taksimi nuk u përdorën, lidhjet me Lindjen e Afërt u ndërprenë dhe disa qytete u braktisën gradualisht. “(Violetti, 2013) Menjëherë pas kësaj, arianët hynë në skenë. Shpejt mbizotërojnë gjuha, bujqësia dhe praktikat e blegtorisë së tyre.
Mbreteria Ariane
Ka pak dëshmi për të folur se çfarë ishte Mbretëria Ariane. Burimet e lashta i referohen arianëve vetëm në kalim dhe nuk ka asnjë mënyrë për të ditur se sa sakta janë deklaratat. Për shembull, historiani grek Herodot, që përshkruan popullin e Medias, shkruan: “Medët u thirrën në lashtësi nga të gjithë njerëzit arianë; por kur Medea, Colchian, erdhi tek ata nga Athina, ata ndryshuan emrin e tyre. Kjo është historia që japin ata vetë. “(Herodoti, 2013) Herodoti përmend njerëzit arian, por nuk shkon në shumë detaje.
Kjo nuk është shumë e dobishme për të kuptuar karakterin e njerëzve arianë. Një histori po aq e përcipte e legjitimitetit të lashtë arianëve është feja Zoroastriane. Termi Airyana Vaejah, që përkthehet si ‘hapësirë ariane’, i referohet atdheut mitik të popullit iranian dhe mendohej se ishte qendra e botës. Kjo krijon termin me një dozë të caktuar respekti, por ende nuk jep me të vërtetë ndonjë kuptim racor apo hierarkik për të.
Diku tjetër, mbretërit persianë si Darius i Madh dhe Kserksi përshkruhen si ‘arianë të racës Aryan’. Kjo me shumë gjasa i referohet arianëve origjinale që vijnë nga Azia Qendrore. Ndoshta për shkak të ndikimeve Zoroastrian në fetë Vedic, termat arya dhe anarya përdoren në kuptimin moral, për të dalluar sjelljen fisnike nga sjellja e pahijshme. Kështu, arian ishte ai që jetonte sipas dharmës së tij ose të saj. Nuk është e qartë nëse kjo fjalë rrjedh nga një emër fisnor. Por është e qartë se si ky caktim mund të fillojë të marrë konotacione të fisnikërisë dhe superioritetit.
Në epikën indiane Ramayana, Ravana i referohet vetes si arya. Kjo ndoshta per arsye se ai është pjesë e kastës më të lartë, ose sepse vepron me nder.
Cilado qoftë trashëgimia e ngatërruar gjuhësore e arianeve është e sigurt që nga agimi i shekullit të 20-të, arianët u barazuan me fisnikërinë dhe superioritetin. Diku në mes të epokës, ky term indo-iranian u përdor për popujt indo-evropiane. Lindi teza që popujt e lashtë evropianë u përhapën nga veriu i ftohtë për të pushtuar të gjithë Euroazinë. Këto popuj të lashtë ishin arianët.
Për më tepër, sa më e lashtë ishte diçka, aq më e ligjshme dhe më e lartë mendohej të ishte. Kështu, gjermanët u deklaruan pasardhës të racës së lashtë, fisnike ariane, racës më të lartë në hierarkinë racore, që dikur sundoi gjithë Euroazinë. Kjo pseudo-shkencë shërbeu si propagandë për nazistët për qëllimet e tyre politike.
Sot, termi i përshtatshëm është gjuhët proto-indo-evropiane (PIE), dhe kjo nuk nënkupton që një gjuhë pushtonte dhe të influenconte të gjitha të tjerët, por se shumë gjuhë të lashta në Euroazi duket se kanë origjinë të përbashkëta. Nën-kategoritë e PIE përfshijnë Proto-Keltike, Proto-Baltike-Slavike, Proto-Greeke, dhe Proto-Indo-Iraniane (gjuha Indo-Aryan mund të gjendet në këtë kategori të fundit). Disa grupe neo-naziste ende pretendojnë se raca ariane është gjermane apo nordike – por kjo nuk mbështetet nga ndonjë dëshmi historike ose arkeologjike.
