Dita Evropiane e Gjuhëve, e festuar më 26 shtator, synon të nxisë mësimin e gjuhës si një mjet për të nxitur mirëkuptimin ndërkombëtar. A funksionon kjo në epokën moderne?
Përfytyroni që jeni në një stacion autobusi ose treni dhe një i huaj ju bën një pyetje në një gjuhë të huaj, me një vështrim të dëshpëruar dhe pyetës. Ai duket se nuk kërkon para. Në vend të kësaj, ai po pyet për diçka. Për një port, ndoshta? Për opsionet e udhëtimit? Shumica e njerëzve të hapur dhe të dhembshur do të ishin të prirur t’i ndihmonin ata. Në të kaluarën, njerëzit që nuk mund të komunikonin nëse nuk ndanin një gjuhë, duhej t’u drejtoheshin gjesteve të fytyrës dhe duarve. Dhe kjo shpesh – si me magji – funksiononte.
Sot, ne kemi aplikacione gjuhësore në telefonat inteligjentë që mund të transmetojnë një përkthim nga një gjuhë në tjetrën në pak sekonda. “Si mund të shkoj nga A në B?” Përsëri është si magji.
Por atëherë, ndërveprimi njerëzor mund të humbasë lehtësisht.
A është i mjaftueshëm një përkthim në një kontekst më të gjerë? A është i mjaftueshëm për të nxitur mirëkuptimin ndërkulturor?
Një mjet për të nxitur mirëkuptimin
E krijuar nga Këshilli i Evropës, me qendër në Strasburg, në bashkëpunim me Komisionin Evropian, objektivi i Ditës Evropiane të Gjuhëve më 26 shtator është të inkurajojë afro 700 milionë evropianë të përfaqësuar në 46 shtetet anëtare të Këshillit të Evropës për të “zbuluar më shumë gjuhë në çdo moshë”, sipas faqes së internetit të Ditës Evropiane të Gjuhëve.
Këshilli i Evropës është një organizatë ndërkombëtare e krijuar pas Luftës së Dytë Botërore për të mbrojtur të drejtat e njeriut, demokracinë dhe sundimin e ligjit në Evropë.
E festuar që nga viti 2001, Dita Evropiane e Gjuhëve lind nga bindja e Këshillit të Evropës se “diversiteti gjuhësor është një instrument për arritjen e mirëkuptimit më të madh ndërkulturor dhe një element kyç i trashëgimisë së pasur kulturore të kontinentit tonë”.
“Të gjithë meritojnë mundësinë për të përfituar nga avantazhet kulturore dhe ekonomike që mund të sjellin aftësitë gjuhësore. Mësimi i gjuhëve gjithashtu ndihmon në zhvillimin e tolerancës dhe mirëkuptimit midis njerëzve me prejardhje të ndryshme gjuhësore dhe kulturore”, deklaroi Sekretari i Përgjithshëm i Këshillit. të Evropës dhe Komisioneri Evropian për Arsimin dhe Kulturën në një deklaratë të përbashkët me rastin e përurimit të Vitit Evropian të Gjuhëve.
Një epokë moderne për gjuhët e botës?
Kështu ishte atëherë; kjo është sot.
Sipas faqes së internetit të Ditës Evropiane të Gjuhëve, këtu janë disa fakte kurioze:
1. Në botë ka nga 6.000 deri në 7.000 gjuhë, të folura nga më shumë se 7000 milionë njerëz të ndarë në më shumë se 190 shtete të pavarura.
2. Në Evropë ka rreth 225 gjuhë indigjene, afërsisht 3% e totalit botëror.
3. Shumica e gjuhëve të botës fliten në Azi dhe Afrikë.
4. Të paktën gjysma e popullsisë së botës është dygjuhëshe ose shumëgjuhëshe, pra flasin dy ose më shumë gjuhë.
5. Në jetën e tyre të përditshme, evropianët gjithnjë e më shumë ndeshen me gjuhë të huaja. “Është e nevojshme të gjenerohet interes më i madh për gjuhët tek qytetarët evropianë.”
Në mënyrë interesante, faqja e internetit thekson se “dygjuhësia ka shumë përparësi: lehtëson mësimin e gjuhëve të tjera, përmirëson procesin e të menduarit dhe inkurajon kontaktin me njerëzit e tjerë dhe kulturat e tyre”.
Inflacioni global dhe shkurtimet e fondeve kulturore
Nga ana tjetër, në anën tjetër të botës, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në fillim të shtatorit 2023 u njoftua se Universiteti i Virxhinias Perëndimore, në Shtetet e Bashkuara, do të mbyllte të gjithë departamentin e gjuhëve të huaja. Sigurisht, nuk është Universiteti i Harvardit, por është një shenjë e qartë se po ndjek shembullin e universiteteve amerikane dhe institucioneve evropiane që po ndërpresin programet e tyre të gjuhës së huaj dhe kulturës.
Duke përmendur mungesa të konsiderueshme buxhetore të parashikuara në vitet e ardhshme, Associated Press vuri në dukje se: “Universiteti i Virxhinias Perëndimore propozon shkurtimin e 32 programeve, duke përfshirë… të gjithë departamentin e tij të gjuhëve të huaja, letërsisë dhe gjuhësisë, së bashku me kurse që përfundojnë me diploma dhe doktoraturë në matematikë, muzikë, anglisht dhe etj”.
Më tej, Associated Press vuri në dukje se universitete dhe kolegje të tjera amerikane janë përballur me vendime të ngjashme, por “ky është një nga shembujt më ekstremë të një universiteti kryesor që përdor mbyllje të tilla drastike, veçanërisht kur bëhet fjalë për gjuhët e huaja”.
“Në një botë gjithnjë e më globale, amerikanët duhet të shtojnë, jo të shkurtojnë, mundësi për fëmijët e tyre për të mësuar një gjuhë tjetër,” tha Benedikte de Montlaur, këshilltar kulturor në Ambasadën Franceze në SHBA, në një shkrim në New York Times, në vitin 2019.
Gjermanishtja, ndër gjuhët më të zakonshme
Sipas portalit të mësimit të gjuhës Berlitz në shtator 2023, rreth 135 milionë njerëz në mbarë botën flasin gjermanisht si gjuhën e tyre amtare ose gjuhën e dytë funksionale. Gjermanishtja renditet në vendin e 12-të si gjuha më e folur në botë, pas anglishtes, mandarinit, hindishtes, spanjishtes, frëngjishtes dhe arabishtes, ndër të tjera.
Është vlerësuar se 20 gjuhët më të zakonshme fliten nga rreth 50% e popullsisë së botës.
Ndërkohë, shumica e gjuhëve të tjera fliten vetëm nga një grup i vogël njerëzish, duke i bërë ato të rrezikuara. Në Gjermani kërcënohen dialektet si Frizianishtja Veriore dhe Frizianishtja e Saterlande, si dhe Sorbishtja e Epërme dhe Sorbishtja e Poshtme. Ato janë pjesë e gjuhëve të pakicave të njohura në vend dhe të mbrojtura nga Karta Evropiane e Gjuhëve Rajonale ose të Minoritetit. Lista përfshin gjithashtu gjuhën rome, e folur nga një pakicë në të gjithë Gjermaninë, dhe gjuhën daneze, në përdorim në landin verior gjerman të Schleswig-Holstein-it.
Ka edhe shumë gjuhë të tjera emigrantësh që fliten nga komunitete të konsiderueshme në të gjithë vendin.
