Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) po zhvillon bisedime lidhur me disa rregulla të reja për mënyrën se si luftohen pandemitë. Kjo organizatë synon që deri në maj të vitit 2024 ta ketë një marrëveshje ligjërisht të obligueshme, që do të miratohej pastaj nga 194 vendet anëtare të agjencisë shëndetësore të Kombeve të Bashkuara (OKB).
Arritja e një marrëveshjeje të re është prioritet për shefin e OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus, gjatë mandatit të tij të dytë pesëvjeçar si kryesues i agjencisë ndërkombëtare të shëndetësisë.
Kjo marrëveshje ka për synim forcimin e mbrojtjes botërore kundër patogjeneve të reja, pasi pandemia COVID-19 la më shumë se 6.5 milionë njerëz të vdekur, sipas OBSH-së.
Agjencia globale e shëndetësisë po përballet me thirrje për reforma pasi një panel i pavarur e përshkroi atë si të “pafuqishme” ndaj COVID-19 shkaku i mundësive të kufizuara për hetimin e përhapjes së virusit dhe koordinimin e masave kufizuese.
Çka është i ashtuquajturi Traktat i Pandemisë?
OBSH-ja tashmë ka rregulla ligjërisht të obligueshme, të njohura si Rregullativa Ndërkombëtare e Shëndetësisë (2005), që përcaktojnë detyrimet e shteteve kur kriza të shëndetit publik kanë potencialin të kalojnë përtej kufijve të tyre. Këto rregulla përfshijnë këshillimin me OBSH-në menjëherë kur të ketë emergjenca shëndetësore, si dhe masa kufizimi për tregti dhe udhëtim.
Të miratuara pas shpërthimit të virusit SARS më 2002 dhe 2003, këto rregulla ende cilësohen si funksionale për epidemi regjionale si Ebola, por kritikohen si joadekuate për pandemitë globale.
Propozimet e sugjeruara për këtë marrëveshje përfshijnë ndarjen e të dhënave dhe sekuencave gjenomike të viruseve të reja me OBSH-në, si dhe rregulla që sigurojnë shpërndarje të drejtë të vaksinave.
Vendet anëtare u pajtuan në korrik se marrëveshja e re duhet të jetë ligjërisht e obligueshme. Një tjetër takim kyç është planifikuar të zhvillohet në dhjetor.
Ky do të ishte pakti i dytë i tillë shëndetësor, pas Konventës së vitit 2003 për Kontrollin e Duhanit, i cili synonte të ulë konsumin e duhanit përmes taksave dhe rregullave për etiketa dhe reklamime.
Çka mendojnë vendet për këtë marrëveshje?
Bashkimi Evropian e ka propozuar këtë marrëveshje dhe shihet si mbështeti më i madh i saj. Vendet në zhvillim duan t’i përdorin këto negociata si mundësi për të siguruar qasje më të mirë në vaksina, pas pretendimeve për “aparteid vaksinash” nga drejtori i përgjithshëm i OBSH-së, Tedros.
Vendet anëtare do t’i japin komentet e tyre të para për draftin e marrëveshjes në mbledhje publike përgjatë 5 dhe 7 dhjetorit. Meqë janë të përfshira një numër i madh i shteteve, arritja e një marrëveshjeje pritet të jetë e ndërlikuar.
Si do të funksiononte?
Ende nuk është e qartë se si do të përshtaten mes vete rregullat e vendosura në vitin 2005 dhe ato të përcaktuara nga marrëveshja e re.
Një sugjerim është se ato duhet ta plotësojnë njëra-tjetrën në atë mënyrë që rregullat ekzistuese të aplikohen për viruset lokale, ndërsa rregullat e reja të aplikohen kur OBSH-ja të shpallë një pandemi – gjë që për momentin nuk ka mandat ta bëjë.
Mbetet të shihet nëse negociatorët do të përfshijnë në këtë marrëveshje edhe sanksione të ndryshme si masa për t’u siguruar që do të ketë respektim të rregullave nga vendet anëtare.
Në çfarë reforma të tjera po punohet?
Aktualisht po zhvillohen edhe negociata të ndara për shqyrtimin e rregullave të vendosura në vitin 2005, pasi janë dorëzuar disa propozime nga SHBA-ja, BE-ja dhe dhjetëra shtete të tjera, sipas diplomatëve.
Propozimet e Uashingtonit kanë për synim përmirësimin e transparencës dhe ofrimin e një qasjeje më të shpejtë të OBSH-së në vendin ku përhapet një virus. Disa diplomatë kanë thënë se këto propozime mund të jenë më ambicioze se që duhet, pasi që priten kundërshtime nga Kina dhe shtete të tjera me arsyetime të bazuara në ruajtjen e sovranitetit kombëtar.
Kina kishte lejuar në ekip ekspertësh, të drejtuar nga OBSH-ja, ta vizitojë epiqendrën e COVID-19 në Wuhan, por OBSH-ja thotë se Kina ende po i mban sekrete disa të dhëna të rëndësishme nga rastet e para me COVID-19, që do të mund të ofronin të dhëna për origjinën e virusit.