Njeriu në këtë jetë thua se është lindur vetëm për të vuajtur, pastaj për t’i treguar ato deri në vdekje. Si ka mundësi të përplasesh gjithë jetën rrathëve dantianë, të shijosh atë “bukuri” tmerri e prapë të jetosh dhe të kesh fuqinë e rrëfimit për atë rrugëtim të hidhur. Apo, një pjesë e njerëzimit është e “dënuar” që jetën ta kalojë në vuajtje!….
Këto mendime iu kishin ngulitur thellë në kokë Besim Gegës nga fshati Luginë e Epërme. Assesi nuk i hiqej nga mendja monologu i Nue Bardhokut, të cilin një ditë dhjetori e kishte takuar në dhomën e tij të pritjes, duke biseduar thua se ishte vet i pesti në dhomë. Ishte ngritur në këmbë duke shikuar Nuen, e duke dëgjuar atë bisedë me vetveten, aq të prekshme për të kaluarën e tij. Bile, përjetimi i thellë i kujtesës nëpër ato valë jete, ia nxori edhe lotët mollëzave të faqeve zeshkane, të thara e të rrudhura nga vuajtja e mosha. Asgjë nuk kishte harruar që nga fëmijëria e hershme:
“Kaq gjurmë të thella që la jeta në shpirtin e trupin tim. Pa i bërë asnjë të keqe, qysh në fëmijërinë e hershme u rrokotela sprovave të jetës. Nuk isha më shumë se pesë vjeç kur një natë dimri, babai na zgjoi nga gjumi,na mbështolli mirë me çka kishte, me plafa kuajsh e tesha zhguni, dhe krejt në heshtje, na prini pesë anëtarëve të familjes, natën, në atë borë të madhe e acar që ngrinte egërsirat e malit e le më neve, katër fëmijëve të vegjël.
Nuk na tregonte se për ku ishim nisur, pse ecnim nëpër atë terr nate atyre maleve të Mirditës. Por, fëmija si fëmija, asgjë nuk dinim. Nga të ftohtit, nuk flihej as në kalistrokun e babit e as të nënës. Motrën e vogël e mbante nëna në plungë, si një cung. Nga fshati Domgjon i Mirditës, nga ishim nisur, mëngjesi u zbardh kur ne kishim arritur në një rrafshinë, që për ne ishte e panjohur ndonjëherë. Avulli na delte nga trupi,ndërsa babai dhe nëna me zor qëndronin në këmbë… Pas dy ditë rrugë, shikuam vetën të vendosur në një fshat të huaj, në tokën e Dukagjinit, në Kosovë. Dëgjoja babin kur fliste me ata të shtëpisë, u thoshte”mora familjen e ika nga ato male të shkreta në këto kriza të ndërrimeve të pushteteve të egra, që vlonin si uji në zjarr. Përvëlonin këndë e zinte vala. Ato vite të dyzetave, ishin të mallkuara për çdo gjë. Mendova që ta shpëtoj këtë grusht familje nga të këqijat e kohës”.
Që tani më trokasin në mendje ato fjalë të babait me ata të shtëpisë ku ishim vendosur. Gjithmonë të ftohtite dimrit m’i kujton ditët më të rënda të jetës sime…Edhe stinët e verës nuk janë të lehta. Ato, ma kanë përcëlluar shpirtin tim të njomë, nga punët e rënda fizike. Nuk e harroj kurrë motrën që u djeg në saçin bukës, në zjarr, dhe vdekjen tragjike të saj. O sa shumë ka vuajtur ky shpirt i imi …
Për ta zgjuar nga ajo “ëndërr” e keqe e mjaft shqetësuese, Besim Gega, pasi e kishte thirr dy-tre herë, i ra derës nga brenda me grushtin e dorës së djathtë, me ç’rast, Nout ia prishi gjithë atë lëmërikujtimesh që e shtrydhnin atë pasdite të ftoftë dhjetori.
-O Nue Bardhoki! -bërtiti goxha të madhe Besim Gega! Po ku je ore burrë i fortë!? Kah i ke lëshua ato mendime që nuk dëgjon as thirrjen te dera e shtëpisë?… –i foli Besimi për ta shkundë e shkoqitur nga ajo amulli që e kishte kapluar…
-Mirë se erdhe o Besim Gega! Hajde, bujrum, ulu ku të duash, si në shtëpinë tënde, rehatohu! Paske bërë mirë që ke dalë pak, kafe e duhan kemi sa për ta kaluar kohën. Natë dimri është kjo, natë dhjetori. Zjarr bëjmë me dru bungu bile, prush deri në natje. Foli NueBardhoki, duke u shkrirë ngadalë nga ankthi i mëparshëm.
-Besim, mos u mërzit pakës se po i bëj dy kafe që t’i pimë së bashku. Nuk e kam askënd nga familja në shtëpi. Do vijnë më vonë, por për besë i bëjë kafetë më të mira se ajo fisnikja ime… Do e provosh tani.
–Hahahahaaaaa! –qeshi Besim Gega! Eja ulu o burrë, po dua të shoh ulur afër vetës. Nuk ke kohë për kafe tani, je moshua.
Pas pak, Nou, si një nuse iu afrua Besimit me tabaka e dy kafe të mesme, me dy gota uji dhe të dytë,këmbëkryq, filluan t’i pinë e të llafosin.
-Mirë se erdhe Besim! Besoj se po të pëlqen kafeja ime. Ndeze një duhan, shkon me kafe. Na bë edhe llafe, ua ke zanat bisedave, i ke të mira, të gjetura e të ruajtura nga mençuria e traditës. Fol! -përfundoi NueBardhoku nismën e bisedës.
-Nga t’ia filloj o miku im?!… Erdha këtë pasdite të kalojmë pak kohë dimri së bashku, por… disi u shqetësova, si të them, u befasova kur të dëgjova të humbur në ato biseda të tejkaluara kohe, të para 80 vitesh, o Nue!…
–Eeeee more Besim Gega, miku im i dashur! -ofshani thellë Ndue Bardhoku. Ti nuk e ke provuar se ç’farë do të thotë vuajtja, apo ma mirë me thanë kallje për së gjalli. Mos i provofsh kurrë ato që kam provuar në lëkurën time… Njeriu pas kalljës i përngjanë cungut të djegur në mal, thëngjill duket. E shikon pamjen time? I ulët me trup, i nxirë nga vuajtjet… Mirditasit janë bardhokë, unë si shumë zeshkan, mos të them se u ngjaj romëve. Besim miku, gjitha këto vite i bëra,vuajtjet askujt nuk ia tregova deri me sot, e as nuk m’i kërkoi askush i gjallë. Të ndjej si vëlla, ani se jemi të dytë të besimeve të ndryshme fetare, unë nuk i dalloj fare. Je njeri që të do zemra ime. Prandaj, të lutëm dëgjoje me kujdes një pjesë të rrugëtimeve të mia rrathëve të Dantes, si po thonë këta me shkollë, që mbi këtë dhe, mos të ngelet pa e ditur një mik zemre. Tjerat, ia tregoj natës së varrit, kur të vdes, në m’i kërkojnë… Besim i lash 87 vite jetë, nuk janë pak. Më duken se i kam kaluar 200 vite jetë…
Që të dytë kishin harruar kafetë para vetës, ende nuk kishin hurpë, pos tymi i cigares kishte bërë ca vija nëpër dhomë, thua se po dëshmonte rrugët dhe vuajtjet e Nue Bardhokut, i cili mori kafenë për ta hurpë. Besimi mbeti si i ngrirë duke shikuar në fytyrë Nuen, të cilit i lëvizte pamja e fytyrës, merrte të nxirë, herë të zbehur, sy të skuqur. Pas pak tha; dëgjo mirë Besim Gega se çfarë do thotë vuajtje:
-Pas ardhjes në Rrafshin e Dukagjinit, Kosovë, u strehuam shtëpive kush na merrte për sevap të Zotit. Një vit, në një fshat, dy në tjetrin e kalonim kohën si muhaxhir, si të humbur. Babai, ndjesë pastë, dikur u lodh dhe u lajmrue në “pushtet” si i ardhur nga Shqipëria. Ata të pushtetit na strehuan në një fshat, i thoshin Rrezishtë. Në atë fshat, të kallte hëna e le më dielli i verës. Sapo menduam se u rehatuam me fjeturtë lirë, babai vdiq papritmas, në moshën 65 vjeç, ndërsa, ne ishim tre fëmijë nga 5 deri 10 vjeç. Dilja e vogël kishte lënë një vit jetë, sapo kishte filluar të ecte.
Varfëria na detyroi që të bëhemi rrogëtarë nëpër shtëpia të fshatarëve, sa në njërin, vrap në tjetrin fshat, për të mbijetuar urinë e skamjen e tmerrshme. Mbaj mend kur nuk më ka zënë gjumi nga uria. Nëna filloi të merrte strajcën dhe shkopin për të kërkuar lëmoshë-bukë dyerve të fshatrave përreth. Në moshën shtatëvjeçare fillova të shkoj në shkollë me ca moshatarë fshati. U dashtë ta ndërpres shkollën e të bëhem loparë i fshatit, të ruaj lopët e të gjithëve. Kur shikoja shokët të ktheheshin nga shkolla, u dilja para dhe i pyetsha se çfarë kishin mësuar në shkollë? Njëri nga ata, me gjasë Zefi, binte në gjunjë dhe rrafshonte pluhurin e rrugës me dorë, me një krënde të hollë,shkruante në pluhur, më tregonte për mësimin e ditës. Sa doja të isha me shokë në shkollë, të isha i lumtur si ata, të luaja po me ata…!
Befas u dëgjua krisma në derë të shtëpisë. NueBardhoki ndaloi bisedën dhe brofi në këmbë. U gëzua që ishte kthyer bashkëshortja nga vizita te e motra.
– Kemi mysafirë- u dëgjua zëri i Nues, duke i treguar bashkëshortes, eja
brenda!
-Mirë se ke ardhur o Besim! Paske bërë mirë se e lash vetëm Nuen, e ti e paske shoqëruar për merak. Po si je,si i ke? -pyeti Bardhja e Nues Besimin. Një grua malësore tipike shtëpiake e përsosur, një nënë e kujdesshme për fëmijë.
-Tani, pasi erdhe, na sjellë pak raki të mirë, shiko një meze, të bëjmë muhabet me mikun tim, Besimin,–ifolishoqes Nue Bardhoki.
-Pa tjetër ia priti Bardhja, dhe iku në punët e shtëpisë.
Besim Gega, kishte mbetur në huti nga rrëfimi i jetës së vuajtur të mikut të tij, Nue Bardhokit. Vetëm e shikonte dhe i kishte humbur guximi për ta pyetur Nuen, se kurë e mbaron atë rrëfim, kalvar vuajtjesh?
Bardhja kishte sjellë shishen me raki rrushi, djathë shtëpie dhe një pjatë me qofte, e ca gjëra të tjera. Tamam për muhabet e qejf të dy miqve të vjetër.
-Gëzuar Besim Gega! –zgjati dorën me gotë të rakisë Nue Bardhoki. Ma ke bërë qejfin që erdhe sot, në këtëditë dimri dhjetori, ku veri fishkëllen parvazeve si pishat në bjeshkë, kur luan era me to.
-Gëzuar gjithmonë e jetë Nue! Për gëzime në shtëpinë tënde kush ardhtë! -foli Besim Gega. Por miku im,Nue, gjitha ato që fole më lartë, edhe ato që dëgjova kur u futa brenda dhomës sate, sepse, ti nuk e dëgjove thirrjen, pos krismën e fortë brenda derës, më kanë mahnitur, prekur, bile edhe shqetësuar tej mase. Pyes vetën si ka mundësi t’i mbajë trupi e mendja e njeriut gjitha ato peripeci vuajtjesh aq gjatë?….
-Ngadalë, ngadalë, Besim! –shtoi Nue Bardhoki.Vetullat e zeza iu ngritën lartë, duke fërkuar me dorën e djathtë fytyrën e mrrolavtë e zeshkane. Nuk e kam mbaruar bisedën. Më ndërpreu bashkëshortja kur erdhi nga motra e saj. Ende do dëgjosh, sepse, nuk di kujttjetër më ka mbetur për t’ia thënë më në këtë jetë.
– Sa ishim në fshatin Rrezishtë, një ditë nëna kishte gatuar bukë çerepi. Në verigë zjarri kishte varë kusinë me tambël, ndërsa, mbi zjarr kishte vën saçin për pjekje buke. Kishte shkuar, mes punëve, të mjel dhinë që kishim. Ndërkohë, Dilja e vogël sapo kishte mbushë dy vite, ecë drejtë zjarrit në oxhak dhe tenton të shikojëse çfarë kishte në kusi. Rrëshqet dhe bie mbi saç të skuqur. Zharava e hirit i futet në gojë. Ajo, nuk imbijetoi zjarrit dhe dëmit në trupin e njomë. Vdiq… Po t’i kisha nga Zoti edhe dy jetë nuk do e harroj atë vogëlushe, e cila na iku si pasojë nga skamja e mjerimi që na kishte dhuruar koha. Përgjithmonë jetoj me mallin e saj…!
-Mjaft, mjaft Nue! Nuk mundem më të dëgjoj aso skenash që ripërtërijnë dhimbje. Ndale atë rrëfim të lutem… –tha i prekur e plot dhimbje Besim Gega. Gjoksi dukej se i lëvizte nga mbushja me lot të pa dalë. Ishte zbehur në fytyrë.
Kur e çoi gotën me raki, vërehej se i dridhej dora. Nue Bardhoki e vërejti dhe ndërpreu rrëfimin prekës. Por në fakt, ishte në fundin e atyre peripecive. Mos e ke merak Besim, qëndro edhe pak, pasi unë qëndrova 87 vite. Nuk ka ma tragjizma jete. Kam edhe një pjesë-copë përpjetës me ta thënë. Dëgjo e qetësohu e gëzohu tani!…
-Në vitet shtatëdhjeta të shekullit të kaluar, me paratë e ruajtura nga rrogtarimi, blemë me vëllanë këta ari tokë,në periferi të qytetit jugperëndimor të Kosovës, ku po e shikon shtëpinë e ndërtuar. U punësuam në këtë fabrikën krejt afër, dhe punët filluan të ecnin për mirë.
Na lindën fëmijë, familja u shtua, kemi djel e vajza,jemi tani afër 20 familjarë, por të ndarë në dy-tre shtëpi. Nana e vëllai kanë ikur nga kjo jetë, ndërsa unë, ende sillem rreth e rrotull kujtimeve të jetës sime…
-Epo, kështu bre vëlla Nue, mbaje kurajën se kurrë nuk është vonë në jetë. Tani më bëre të gëzuar dhe cakërroj gotën për shëndetin tënd e të familjes. -shtoi Besim Gega i Luginës së Epër.
-O Besim Gega, rrëfimet e mikut të sinqertë, nuk bëhen për ta mërzitur tjetrin mik të sinqertë, por rrëfehen si pjesë e pandarë e jetës për të dhënë shembuj konkretë se si mund të ngjajë dhe si të tejkalosh ato. –foli NueBardhoki. Por, vazhdoi ai, u dashka kujdes i madh që mos të gabohet rëndë në jetë, sepse, i ngjani cungut të djegur në mal, si unë…! –përfundoi bisedën NueBardhoki, nga qyteti më jugperëndimor i Kosovës…
Gjakovë, nëntor, 2019
