Nga Hysen Osmanaj – Ish Zv/Kryetar i KQZ
Reforma zgjedhore eshte problematika parësore ne momentetaktuale qe po kalon vendi, opinioni publik ka arritur deri aty sapo mendon a do te kete me zgjedhje te lira dhe demokratike apodo te kakojm edhe nje here ne zgjedhje moniste njepartiake. Zgjedhjet antiligjore monopartiake, dhe administrata zgjedhoremonopartiake qe administroej zgjedhjet e 30 Qeshorit si dhesjellja e disa organizmave nderkombëtare e kane rrenuar besiminse ne Shqiperi do te kryhen zgjedhje te lira, te ndershme dhedemokratike, fatkeqesisht edhe besimi te organizmatnderkometar per drejtesi eshte lekudur shume per te bere rolin e interlekutorit (negocuesit).
Ambsadori Borchardt si perfqesues i seksionit te OSBES ne Tirane me qendrimet e tij hapur pro mazhorances, i shpallur tanidhe person non grata nga Presidentit te Republikes e ben te pa besueshem ne rolin e ndermjetësit mes pozites dhe opozitesreale per te hartuar e pranuar ndryshime ne kodin zgjedhor.
Duke verejtur amendamentet e administrates zgjedhore tepergatitura nga ekspertet te shkon mendja se themra e akilit ne administrimin e procesit zgjedhore ka qene administrate zgjedhore, por nisur nga njohja dhe eksperienca e gjate qe kamper administrimin e zgjedhjeve ne Shqiperi dhe ne shume vendete botes me demokraci solide dhe te brishte siç jemi ne, jam imedimit se nuk eshte ky problem themelor i reformes zgjedhoreper vendin tone madje ne vendet postkmuniste administrimi izgjedhjeve me perfaqesim politik ka qene nga me efiktivet dheper rrjedhojë reforma duhet te kete qellim kryesoramendamentet per ndalimin e korrupsionit zgjedhor dhenderhyrjet ne permirësimin e sistemit.
Ne radhe te pare korrupsioni politik ku forcat politike kaneqellim te vetem fitimin me çdo kusht dhe me çdo menyre duke mos ndjekur asnje regull, ligj apo moral, pasi e quajne jetikefitoren, me mentalitetin e vjeter komunist, qe fitorja duhet temerret me çdo menyre madje edhe me revulucion me dhune,thene shkurt per forcat politike vetem fitorja eshte qellim ne vetevete duke mos repektuar parimet per zgjedhje te lira dhedemokratike,
Se dyti shitblerja e votes e cila arriti kulmin ne zgjedhjetparlamentare te vitit 2017 ku vota shitej dhe blihej si ne tregjet e “fruta-perimeve”, gje te cilen e konstatuan jo vetem organet ligzbatuse si policia dhe prokuroria e cila nuk mori as nje mase pordhe raporti perfundimtar i OSBE-ODIR e theksoj se rreth 20% e votave u blen,
Se treti korrupsioni shteteror i kryer nga mazhoranca e cilaaktivizoj te gjith administraten shtetrore ne fushate madje dhepolicisë ju be thirrje publike nga kreu i mazhorances te marrpjese ne fushaten zgjedhore, perdorimi ne mase i mjeteve dheburimeve publike gjate fushates gje e cila u theksua perseri neraportin perfundimtar te vezhguesve nderkombtarë,
Dhe se katerti por jo e fundit perdorimi i njerëzve teinkriminuar, ‘te forteve’, krimit te organizuar per te indimiduarvotuesit e kostatuar kjo nga vezhguesit nderkomtarë dhe e cilsuar ne raportin perfundimtar.
Duke pare qe forcat kryesore politike nuk jane per ndërrimin e sistemit zgjedhor, korrupsioni zgjedhor mendoj se eshteproblemi themelor per reformen zgjedhore ne momentet e veshtira qe po kalon vendi, nje krize e thelle politike, institucionale dhe shoqerore.
Ne vendet e vogla me nje demokraci te brishte ku nuk sundonshteti i se drejtes, me institucione demokratike te kapura ngamozhoranca, po qe se korrupsioni zgjedhor kthehet qellim nevetvete eshte e kot çdo reforme zgjedhore sado e perkryer qoftedhe me nje administrate sa do profesioniste dhe e paanshmeqofte, nuk mund te ralizohen standartet e kerkuara per zgjedhjete lira dhe demokratike.
Nje nga rekomandimet prioritare te OSBE-ODIR ka qeneperformanca e administrates zgjedhore dhe depolitizimi i saj, por me vjen keq qe akoma nuk kane kuptuar nje gje se ne Shqiperi nuk gjen jo nje institucion te pa varur por dhe nje njerite pavarur (nje opinion ky i kahershem i Konisionit te Venecias),pasi vijme nga sistemi me “Stalinist” i Europes pra jemi tejet tepolitizuar, pa buke rrime por pa politike kurresesi. Nisur ngatensionet politike aktuale eshte jashte realitetit te mendojme pernje administrate te pavarur e drejtuar nga nje KomsionerShteteror ekzekutiv monokratik.
Kushdo qofte ky qe ne emrim eshte i paragjykuar pasi kriteret qeduhet ti plotesojë jane te pergjithshme shume me larg kritereveper te qene anetar i KQZ-se me ligjin zgjedhor te meparshem, me kriteret e kerkuara personi qe ka te drejte te kandidoje dhe aiqe nuk ka te drejte te kandidoje, ka nje propabilitet shume me temadh për të qene me i politizuar se sa ish anetari i KQZ-se, kompetencat e tij ekzekutive jane te tilla sa qe KomisioniRregullator dhe ai i Ankimimeve dhe Sanksioneve duken sipunonjes te administrates se Komisionerit.
Shqiperia ka nje ekspriencë shume te hidhur me “njishat” madjee vuan shume dhe ne ditet e sotme e si rrjedhoi ne duhet tilargohemi sa me shumë “njishit” dhe te jemi sa me shumekolegjial me rregulla te qarta loje dhe pa boshlleqe ligjore, madje dhe te shkruera me shume kujdes, ateherë nuk ka teçmendur qe nuk e zbaton ligjin ose ne te kundert mbanpergjegjesi penale personalisht.
Sipas draftit administrata zgjedhore ne nivelet e dyta e treta dhegrupet e numerimit duhen te jene punonjes te sherbimit civil dhene pamundesi te rekrutohen punonjes qe i plotesojnë kriteret per te qene te tille te trajnuar dhe te çertifikuar nga KQZ-ja.
Edhe kjo eshte e pa mundur te jete e gjithëpranuar, administratado te jete e pa besueshme, e pa depolitizuar aq me teper kur ne sherbimin civil jane rekrutuar nga mozhoranca aktuale punonjespartiak te pa kualifikuar dhe jane hequr nga sherbimi civil punonjes jashte çdo procedure ligjore, gje te cilen e tregon faktise e kan fituar te drejten e kthimit ne pune mbi 80% e tyre oseshperblimin per demin e shkaktuar nga kjo mazhorance, buxhetivjetor per pagat e te pushuarve padrejesisht nga puna eshte 113 milion dollare ne vite e fituar me vendime gjyqesore te formëssë prere.
Referuar draftit të paraqitur nga “ekspertet” per diskutim ne komisionin e reformes zgjedhore dhe me gjere per sa i takonadministrates zgjedhore ky projekt eshte i pargjykuar te paktennga mbi 50% e elektoratit pasi nuk ploteson qellimin kryesordepolitizimin, paanesisë dhe besueshmerinë e elektoratit, sirrjedhojë eshte i deshtuar.
Modeli me i pranueshem i administrates zgjedhore duhet te jeteky qe kemi me sanksione te ashpra per shkelsit e ligjit oseperafrimi me modelet e shteteve te rajonit si Kosova e Maqedonia e Veriut ose e disa vende postkomuniste siMoldavija dhe Gjeorgjia.
Si perfundim qe te kemi nje reforme zgjedhore tegjithëpranueshme se pari duhet te jete vullneti politik per tenderhyre ne ligjin zgjedhor duke patur si qellim kryesor masatkunder korrupsionit zgjedhor, kunder financimit te fushateszgjedhore nga burime te dyshimta, kunder nderhyrjes neprocesin zgjedhor te grupeve kriminale, ngushtimin e kompetencave te subjekteve konkuruese per te nderhyrë ne proces sidomos ne administraten zgjedhore si dhe te shifet meme perparesi perdorimi ne proces i sistemeve te tekonlogjise se informacionit , trajnimi i administrates dhe edukimi zgjedhor.
