Gjon Nikollë Kazazi

Gjon Nikollë Kazazi, i biri i Pjetrit lindi në Gjakovë, më 1 janar 1702. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa studimet teologjike i filloi në Kolegjin Ilirik të Shën Pjetrit, i vazhdoi në Kolegjin e Shën Palit në Fermo e i kreu ne Kolegjin Ilirik të Loretos, ku studioi gramatikë, retorikë e filozofi. I nisi studimet kur ishte djalë i ri, 18 vjeç; i kreu në vitin 1727, kur mori edhe titullin doktor në filozofi e teologji. Po atë vit u shugurua meshtar. 41 vjeç do të shugurohej ipeshkëv i Shkupit. Sapo u kthye, kryeipeshkvi Mikel Suma, e emëroi misionar ne Prizren. Më pas kaloi nga Prizreni ne Gjakovë, për shërbim baritor, të cilin e kreu se bashku me dom Anton Teodorin.

Meqë dallohej për zgjuarsi dhe aftësi te veçantë, imzot Suma e emëroi dom Gjonin vikar të përgjithshëm. Me propozimin e Imzot Vinçenc Zmajeviqit, Kazazi u emërua vizitator apostolik i kryeipeshkvisë së Sofjes dhe ipeshkvisë së Nikopolit, në Bullgari.  Me 23 shtator 1743, Papa Benedikti XIV e emëroi imzot Gjon Nikollë Kazazin kryeipeshkëv i Shkupit. Palion e mori në Romë, me 16 dhjetor 1743. Gjatë qëndrimit në Romë, në vitin 1743, imzot Kazazi zbuloi ne Bibliotekën e Propagandës Fide të vetmin ekzemplar të ruajtur deri më sot të ‘Mesharit’ të dom Gjon Buzukut, botuar ne vitin 1555. Kryeipeshkvi i Shkupit vdiq me 5 gusht te vitit 1752, duke lënë gjurmë të pashlyera ne historinë tonë dhe si zbulues i parë i librit më të vjetër të shtypur, që njihet deri me sot. Sipas të gjitha gjasave varri i tij gjendet ne rrethinën e Gjakovës.

Gjatë një vizite më 1743 në Romë, Kazazi si ipeshkvi i Shkupit, në bibliotekën e Kongregacionit për Përhapjen e Fesë (Congregatio de Propaganda Fide) kishte hasur në ekzemplarin e vetëm të Mesharit të Gjon Buzukut. Kazazi veprën e vjetër e përshkruante si “një libër të përdorur ndër vite për mesha”. Pastaj ai bëri një kopje të cilën ia dërgoi themeluesit të Seminarit të Shqipes në Palermo, Gjergj Gjyzetës (Giorgio Guzzetta – (1682-1756)) dhe nga fundi i shekullit XVIII, Meshari gjendej te Kardinali Stefan Burgia (Stephan Borgia) e më vonë, në Bibliotekën e Vatikanit.

Gj. N. Kazazi është i pari studiues shqiptar, që beri hulumtime në Arkivin Sekret te Vatikanit gjate vitit 1744. Qe prej këtij viti deri në vitet ’90 te shekullit XX, nuk ka pasur studiues te tjerë shqiptare në ketë arkiv

Nga katekizmi i Kazazit :

Lutjet e Mëngjesit

Po të falem o Zot i vërtetë,

e po të bindem,

e po të due me gjithë zembër. Po të falem

nders se më ke kriuom e më

ke çperblem e më ke ruojtun këtë natë

prej ndonjë mortje së pakujtueshme.

Ty, o Zot po t’i falinj gjith(ë) kujtimet e mija

e po të lutem të më ruojsh

sod e për gjithë herë prej gjithë fajesh

e mpkatesh…

Megjithatë, i lartpërmenduri dëshmitari Feliks Mandini, dëshmon me rastin e emërimit te Kazazit si kryeipeshkv te Shkupit, se ai kishte 16 vjet që kryente detyrën e priftit. Nga kjo dëshmi mund te mësojmë se Kazazi i mbaroi studimet në vitin 1727, dhe se po atë vit u shugurua prift.

Duke përfunduar studimet, Kazazi doktoroi në filozofi dhe teologji. Me t’u kthyer në kryeipeshkvine e Shkupit, kryeipeshkvi Mikel Suma, e emëroi atë misionar në Prizren. U transferua nga Prizreni në Gjakove për shërbim pastoral, te cilin e kreu se bashku me don Anton Teodorin. Me pas, Mikel Suma e emëroi Gj. N. Kazazin si vikar gjeneral, ngaqe dallohej për zgjuarsi dhe mençuri te veçante, ndërsa në një relacion nga viti 1735, kryeipeshkvi Suma shkruan se don Gjoni ishte misionar dhe vikar gjeneral në Gjakove. Pas largimimit te Mikel Sumes me një pjesë te besimtareve nga kryeipeshkvia e Shkupit, ishte Kazazi ai që e drejtoi atë kryeipeshkvi nga viti 1737. Me siguri me propozimin e V. Zmajeviqit, Kazazi u emëruar vizitator apostolik i kryeipeshkvise se Sofjes dhe ipeshkvise se Nikopolit në Bullgari.

Propaganda Fide e dekretoi Gj. N. Kazazin kryeipeshkv te Shkupit me 12 maj te vitit 1743. Me dekretin e datës 23 shtator 1743, papa Benedikti i XIV te, e njohu Gjon Nikolle Kazazin si kryeipeshkv te Shkupit. Ishte kardinal Portokarrero, ai që e shuguroi atë si kryeipeshkv te Shkupit, me 29 shtator te vitit 1743, në Rome. Pallium in e mori me 16 dhjetor 1743. Gjate qëndrimit në Rome, në vitin 1743, Gj. N. Kazazi zbuloi në Bibliotekën e Propagandes Fide te vetmin ekzemplar te ruajtur deri me sot te Mesharit te Gjon Buzukut, te botuar në vitin 1555. Po atë vit, 1743, botoi edhe katekizmin e tij : “Breve Compendio della Dottrina Cristiana tradotta in lingua Albanese për l’utilita, e istruzione dei Fanciulli di quella Nazione. Da un Nazionale del Regno di Servia Alunno della S. Congregazione” shtypur në Rome nga “Stamperia della S. Congregatione de Propaganda Fide”. Kryeipeshkvi Gj. N. Kazazi u përpoq, kur kishte mundësi, te kryente personalisht vizitat “ad Limina Apostolorum” kështu që personalisht ka vizituar “pragun e bazilikës se Apostolit te Pare”, me 14 prill 1744. Te njëjtën dite vizitoi edhe Bazilikën e Shën Palit në rrugën e Ostias. Kryeipeshkvi Kazazi ishte në Rome në vitin 1750 për here te fundit dhe me atë rast beri personalisht vizitën “ad Limina” në Bazilikën e Shën Pjetrit me 2 prill te vitit 1750. Po te njëjtën dite ka vizituar edhe Bazilikën e Shën Palit në rrugën e Ostias. Gjon Nikollë Kazazi la gjurme te pashlyera në historinë e albanologjisë si zbuluesi i pare i librit me te vjetër te shtypur, te njohur deri me sot. Gj. N. Kazazi, kryeipeshkvi i Shkupit, vdiq me 5 gusht te vitit 1752 ne ne qytetin e tij te lindjes në Gjakovë, ku edhe u varros ne kodren e Qabratit. (Wikipedia)