Nga Qemal SAKAJEVA
Sipas shkrimeve, në ditën e gjashtë të Krijimit, Adami dhe Eva / Ademi dhe Hava, për herë të parë dëgjuan klithmën e kukumjaçkës, dhe më pas pati ndodhur mëkati. Kënga vajtuese ku-ku-mjau e shpendit të natës e ka shoqëruar njeriun, dhe është besuar se ndjell fatkeqësi. Në fshatin Babunjë e Re të Lushnjës, shumë vite të shkuara, kur me të rënë muzgu kukumjaçkat e fshehura skutave dilnin dhe qëndronin mbi oxhakë të shtëpive duke klithur, njëri prej banorëve merrte teken (armë gjahu me një grykë ) dhe i zbrazte saçmat mbi të. Të tjerë, nëse e dëgjonin, kapnin ndonjë copë shkop dhe ia vërvisnin, ta trembnin për t’u larguar nga shtëpia e tyre. Madje, sipas publikimeve në gazeta, edhe ish- kryeministri Mehmet Shehu kishte fobi e nuk gjente rehat kur dëgjonte vajin e kukumjaçkës.
Në kohët moderne, kjo bestytni duket se është zbehur, por dendësia e shfaqjes së këtij shpendi shërben si një lloj “statistike” për të krijuar ide mbi emigrimin e shqiptarëve. Le t’i lëmë menjanë shifrat tronditëse që ka publikuar OKB, si dhe të dhëna të tjera brenda vendit, sonadazhe mbi potencialin për emigrim të shqiptarëve, sepse ato janë drithëruese. Por nëse udhëton fshatrave të Shqipërisë gjatë netëve, plot shtëpi mezi të shfaqen para syve. Ato kanë pamje edhe më të errët në errësirë, ashtu të pandriçuara dhe mes pemëve. Nëpër to strehohen kukumjaçkat, pa u trembur apo i gjuajtur kush me armë gjahu, gurë a shkopinj. Numri i shtëpive pa banorë ka ardhur duke u rritur, dhe askush nuk e di se sa janë në një fshat, në një qark dhe në gjithë Shqipërinë.
Në shumë shtëpi kukumjaçkat klithin pa u tembur, sepse brenda tyre ka heshtje të thellë të njerëzve të vetmuar: diku dy të moshuar bashkë, tjetërkund një burrë i vetëm, më tej një plakë fare pa njeri. Madje ndodh dhe si në këtë rast: një burrë ka ndërtuar shtëpi të bukur në fshatin e tij rreth 10 km larg qytetit të Pukës, e ka rrethuar edhe kopshtin, e gjithë hapësira e ndriçuar është vënë nën syrin e kamerave vëzhguese. Pikërisht, në këtë shtëpi të pajisur më së miri jashtë e brenda, jeton i vetëm i ati 88 vjeç, në shoqërinë e qenit të racës pitbull, ndërsa i biri e ndjek me teknologji nga distanca shumë të largëta nëse dikush i avitet rrethimit. Të vetmuarit erren e zbardhen nën klithjet e kukumjaçkave, më shumë të frikësuar a mos dikush ua kapëcen gardhin dhe i sulmon të vjedhë. Prandaj i kanë shtuar qentë, diku- diku edhe dy e tre. I ndriçojnë shtëpitë sa më larg, për t’i dhënë vetes zemër nga tuta, e kallur deri në palcë e tru. Prapë se prapë, me të ardhur mbrëmja, s’ka gjë që ua rrit sigurinë në shpirtin që u dridhet, përveçse mbushja e shtëpisë me fëmijët e tyre. Mirëpo ata kanë ikur, vijnë një herë në vit, ndërsa e përnatshme është kukumjaçka mbi pullazin e shtëpisë.
Kurse gjatë ditës, mbi kulme e oxhaqe nuk e sheh shpendin e natës, sepse është fshehur zgavrave për t’u shfaqur përsëri në muzg. Përreth shtëpive pa banorë, mjaft prej tyre edhe me dy -tri kate, të lyera me ngjyra e çati të bukura, sheh barishte të harlisura sa e kanë bërë tokën xhungël, nga që nuk i kosit kush dhe aty nuk shkel këmbë njeriu. Heshtja nëpër dhoma dhe oborre të zbrazur pa frymë robi, krijon ndjesinë e shkretimit, trishtimit dhe mallëngjimit, ashtu në gjendje pritjeje të gjatë – nga vera në verë. Për pak ditë pushimesh, dhe s’janë pushime, për disa ditë çmalljeje, dhe s’ arrihet çmallja.
Gjatë kthimeve përherë e më të rralluara, të zotët e tyre kanë nisur të pyesin veten: fëmijët po lëshojnë rrënjë thellë në dhera të huaja, përse e bëra gjithë këtë shpenzim dhe ka mbetur strehë për shpendë?
E gjitha si në poezinë irlandeze, Kthimi i emigrantit, e Cathal Ó Searcaigh:
Ai është kthyer sonte tek shtëpia e braktisur.
Pranë portës së hyrjes nën shkëlqimin e hënës.
Një hije e ngrirë; pema që ai mbolli shumë vite më parë,
Tani gati trung i kalbur.