Nga dr. Fejzulla Gjabri – Tiranë
-Në vëllimin poetik: “Shpirtit i betohem”. Botoi “EMAL”. Tiranë, 2016
Marr shkas në poezinë “Gjuha ime, gjuha ime” për t’u ndalur pak te gjuha poetike e poetit Hasan Selimi. i drejtohet gjuhës me “Xixa e pa xixa …”, siç tregon vetë në një varg nga kjo poezi, për të “Shëndrit gjuha ime, si minarja e ngjyeme me flori”, derisa “bukës i thua bukë e ujit ujë”.
Nga vetë natyra, çdo njeri është pak poet. Por kur i hedh ndjenjat dhe mendimet në letër, matesh mirë, që të jenë ngacmuese dhe për tjerët. Këtë detyrë e bëjnë vetëm poetët e vërtetë. Pra, ata dinë ta përçojnë poezinë, me anë të gjuhës së saj, që ndryshon nga gjuha e zakonshme. Poeti Hasan Selimi në krijimtarinë e tij përdor gjuhën, atë gjuhë që “tretesh në gjakun tim”.
Në një aktivitet kulturor takohem rastësisht me poetin Hasan Selimi, nëpërmjet Ramiz Lushajt, një miku im i kahershëm. Hasani më dhuron vëllimin poetik “Shpirtit i betohem”. Atëhere kujtesa më solli disa vëllime të tij , që janë në bibliotekën time, bëra lidhjen autor- person fizik, që deri atëhere njihja vetëm autorin. Pasi e vështrova, pashë një burrë të bëshëm e lirik, me një gjuhë komunikuese të admirueshme. Kisha lexuar diçka nga “Antologji e ëndrrës”– essé e përsiatje filozofike dhe “Kërkoj pjesën e shpirtit tim”, vëllimi i parë – analiza dhe portrete dhe, kur lexova– poezi tek “Shpirtit i betohem” (2016), veç vlerave artistike të vargut, më tërhoqi gjuha e përdorur; një gjuhë jo e zakonshme, por tamam gjuhë poetike e mbi të gjitha lartësim i gjuhës kombëtare shqipe, me fjalë të hijshme e frazeologji të pasur kombëtare. Nuk mund të ezaurohet gjithë pasuria gjuhësore në një shkrim, por dua të cek pak disa vlera që bien në sy.
Gjuha e një shkrimtari mund të studiohet me anë të metodave të ndryshme. Të bësh analizën e gjuhës së një poeti, do të thotë të bësh njëherazi edhe analizën stilistike të saj, do të thotë t’u japësh jetë fjalëve dhe të shohësh se si gjallërojnë figurat. Gjuha poetike e Hasan Selimit ka një veçori: Ajo buron nga shpirti, ndonjëherë edhe i shqetësuar nga realitetet shoqërore. Këtë e realizon si nga forma dhe përmbajtja, ku “shpirti dhe “lënda”, janë në harmoni të plotë.
Së pari, Në rrafshin semantik, poezitë e vëllimit “Shpirtit i betohem”, si dhe vëllimet e tjera poetike, vijnë si pasqyra të një spiritualiteti në subkoshiencën e vetë poetit, interesave e shqetësimeve intelektuale interesash mbarëshoqërore. “Sa jam grind me veten time,/…/Kur pashë shpirtin tim n’Pazar,/zhveshur krejtcullak, ecte zbathun….” Fjala e përgjitur ‘krejtcullak’, sikur i jep vlerë jo vetëm poezisë, por ‘shpirtit që nuk ka faj’.
Nëpër poezi kalojnë një enumeracion konceptesh të zhvillimit shoqëror, realitet, historiografi, mitikë, duke krijuar një prirje enciklopedike brenda një teksti poetik. Si e tillë poezia e tij, përveç nocioneve të një lirizmi erotik, dashuror, anës psiko-emotive që mbart, me shumi ka dhe një ngarkesë të dukshme pozitive gjuhësore. Duket e tillë, pasi edhe kur përdor fjalën dialektore, leksikun, morfologjinë apo fonetikën lokale, qëndron larg provincialitetit.
Sa për ilustrim: “Mbështjellë me pak rube(rroba), e Mjera nanë me duar të ngrime…” ose: “Hutuem dhe i humbun pas tyne e me ta,/ diçka si hije nga e djathta (Kejdushi flet si e madhe)… Diku tjetër: “Në fund të trungut mbeti mbledhur truç” (Poezia “Edhe ne varr ka gjarpër”)
Së dyti, poeti me anë të kësaj poezie, ku gjithçka është ngritur mbi një realitet (që diku i pëlqen e diku jo) është realitet metaforash. Aty ka përqasje deri qytetërimi (në kuptimin provincë-qendër), që vargun e bënë autentik. Problemet shoqërore bëjnë vend në shpirtin e poetit. Ashtu të shprehur me gjuhë artistike jep të bukurën, të shëmtuarën dhe dramatiken. Këtë dramacitet e ndjemë kur poeti klithmon si brenda vetes, por dhe më tej, drejt të tjerëve. Kur përcjell një dramë largimi, thotë:
“Librin ta lashë në kanalet e mendjes,/që ti t’i këndosh edhe në gjumë…”
Me shenjë plumbi tash njëqind vjet,/ Derdhet historia, rritet jeta./ E prap shenja e plumbit aty tregon,/ nga krismat e dikujt në qoshen e shtëpisë…(Plagoset një gur)
Ose në poezinë “Zjerm fshati im”, ku ndjehet malli i traditave malësore: Më doken si njëmijë vjet,/ tash që nuk dëgjoj piskamë / këtu në kullat e mia në Kasaj. /Janë ba shumë vjet e nuk thërret kërkush: O i zoti i shtëpisë, a don miq?
Së treti, në kjo poezi sikur ballafaqohet gjurmë të Eposit të Veriut, baladat, këngët dhe rapsoditë e lashta, duke anuar në shpirtin e njeriut të lirë të sotëm, duke iu shmangur problematikës së të parave. “ Me vajin e Ajkunës mbi vorrin e Omerit,/ Në natën e kobshme legjendë plisi,/ Orë e Zana kapardisun në male të heshtuna, /Shtëpia në breza përcjell trishtim…
Ose: Ngjituni atje në Olimp, nëse ka vend/ Pushoni siç pushon shpirti në gjirin e nënës…
Së fundi, të befasojnë me energjinë, tematikat dhe frymën e tyre të theksuar aktuale. Pa dashur të merrem me kontributet e tij në publicistikë dhe të drejtën ndërkombëtare mua më ngelën në mendje poezitë e tij të përmbledhura në dy libra poetikë. Janë poezi të shkruara në momente të vecanta ndjesore, ku krahas shpërfaqjes së realiteteve aktuale dhe historike, të dala nga një arkitekturë malesh dhe heronjsh lokalë dhe kombëtar. Vargjet e tij krahas epicitetit emëtojnë në vazhdim si edhe një lloj krenarie dhe peisazhi shpirtëror të malësorëve të trevës së Tropojës, Dardanisë epike e moderne. “Me ulurimën e ujkut në larën e borës, do kënaq syrin tallës të Europës”…
Autori dhe vargu i tij është përherë në kërkim të zërave të brendshëm të njerëzve dhe fenomeneve të kohës së tij i prirur përherë kah kthjelltësia ai nuk denjon të blej shikime, përkundrazi tenton t’i dhurojë ato, nuk e pëlqen fjalën e murme, por dritën që merr syri i dashurisë.
Ky gjallim i gjuhës poetike, bën diferencën emotive të gjuhës poetike nga gjuha e prozës. Në poezi ndikon ndjeshëm edhe mjedisi. Nuk është e rastit që Tropoja ka shumë poetë. Ndoshta ka më shumë se çdo trevë tjetër lokale. Aty nuk mungojnë as intelektualët e sferave të ndryshme krijuese, shkencëtarë e njerëz të artit. Më kujtohet një studim që është bërë për numrin e studiuesve (doktorë shkencash) në krahinat tona dhe Tropoja mbante vendin e parë për nga numri i tyre, në raport me popullsinë. Në këtë mes sigurisht që poetët zënë vendin e tyre.
(Në foto: dr. Fejzulla Gjabri)