Nga MSc. Adem Lushaj
Ernest Koliqi, prozator, poet apo publicist!? Cila ishte gjuha që përdorte Koliqi? Cili ishte angazhimi i Ernest Koliqit në standardizimin e Gjuhës shqipe!
Këto dhe shumë çështje tjera shtjellohen në monografinë “Gjuha e veprës së Ernest Koliqit” të autorit, Dr. Haki Hysenaj!
Autori i librit, profesori universitar, duket se ka pasur dy motive bazë me rastin e përcaktimit për t’a studiuar gjuhën e veprës së Ernest Koliqit.
Motivi i parë, mbase jo kryesori, lidhet me të dhënën se kolosi i letrave shqipe, Koliqi, në kohën sa ishte ministër i arsimit në Qeverine e Ahmet Zogut, kishte hapur shkollat e para shqipe në gjithë territorin e Kosovës, dhe shih për këtë kishte dërguar mbi 200 mësues e arsimtar, për të realizuar këtë mision.
Motivi i dytë, siç del edhe nga ky studim, lidhet me të dhënën se Koliqi ishte ndër të paktët shkrimtar të Qerthullit të Shkodrës, që vuri në jetë vendimet zyrtare që elbasanishtja, e cila kishte elemente të të dyja dialekteve, toske dhe gegë, të ngritej në gjuhë standarde. Sipas autorit, Hysenaj, në këtë rrafsh, Koliqi aso kohe po merrte epitetin e krijuesit në gjuhën letrare shqipe, e cila me dekret shtetëror në Shqipëri dhe në Kosovë, u përdor herë terësisht, e herë pjesërisht, deri në Kongresin e Drejtshkrimit të vitit 1972.
“Koliqi ishte letrar, por u formua edhe si gjuhëtar me ndihmën e letrave dhe gjuhëtarëve tjerë të kohës. Gjuha e veprës së tij, ndonëse mund të cilësohet ndoshta pak më “konservative” se e Camajt, ishte një ndihme e madhe për formimin e gjuhës letrare të përbashkët, ose e segmenteve të caktuara të saj. Mansaku thekson se gjuha e shkrimtarëve shkodranë, ndër ta edhe gjuha e veprës së Koliqit, në kontaktet gjuhësore të viteve të nëntëdhjeta e këndej, kanë ndikuar edhe në zhvillimin e strukturës sintaksore të shqipes së sotme standarde”, thotë autori Hysenaj, në studimin e tij për gjuhën e përdorur në veprën e Ernest Koliqit.
Dr. Haki Hysenaj, vlerëson se “gjuha e veprës së shkrimtarit Ernest Koliqi dhe e bashkëkohësve të tij, që në bazë dialektore kishin gegënishten veriperëndimore, sot është duke ndikuar në zhvillimet e përgjithshme të standardit gjuhësor të shqipes”!
Libri “Gjuha e veprës së Ernest Koliqit”, ditë më parë doli nga shtypi, më saktësisht nga Shtëpia botuese ZERO PRINT në Prishtinë.