KIEV, Ukrainë (AP) – Rajonet e kontrolluara nga Rusia në Ukrainën lindore dhe jugore njoftuan planet për të filluar këtë javë votimin për t’u bërë pjesë e Rusisë. Përpjekjet e bashkërenduara dhe të shpejta të mbështetura nga Kremlini për të gllabëruar katër rajone mund të krijojnë kushtet që Moska të përshkallëzojë luftën pas sukseseve të Ukrainës në fushën e betejës.
Planifikimi i referendumeve që nisin të premten në rajonet Luhansk, Kherson dhe në ato pjesërisht të kontrolluara nga Rusia – Zaporizhzhia dhe Donetsk – erdhi pasi një aleat i ngushtë i presidentit rus Vladimir Putin tha se votimet janë të nevojshme ndërsa Moska po humbet terren në pushtimin që filloi gati shtatë muaj më parë, duke rritur presionin ndaj Kremlinit për një përgjigje të ashpër.
Ish-presidenti Dmitry Medvedev, nënkryetari i Këshillit të Sigurimit të Rusisë i kryesuar nga Putini, tha se referendumet që bashkojnë rajonet me Rusinë do t’i bënin kufijtë e rivizatuar “të pakthyeshëm” dhe do t’i mundësonin Moskës të përdorë “çdo mjet” për t’i mbrojtur ata.
Në vitin 2014, Rusia dërgoi trupa në Gadishullin e Krimesë të Ukrainës dhe më pas mbajti një referendum atje që hapi rrugën për aneksimin e saj nga Moska.
Votimet e ardhshme, në territorin që Rusia tashmë kontrollon, janë të sigurta se do të shkojnë në favor të Moskës. Por ato tashmë po hidhen poshtë si të paligjshme nga udhëheqësit perëndimorë, të cilët po mbështesin Kievin ushtarakisht dhe me ndihma të tjera që i kanë ndihmuar forcat e tij të marrin vrull në fushat e betejës në lindje dhe jug.
Ministri i Jashtëm ukrainas Dmytro Kuleba i denoncoi referendumet si një mashtrim dhe shkroi në Twitter se “Ukraina ka çdo të drejtë të çlirojë territoret e saj dhe do të vazhdojë t’i çlirojë ato, çfarëdo që të thotë Rusia”.
Këshilltari i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së, Jake Sullivan, kritikoi votimet e planifikuara.
“Ne kurrë nuk do ta njohim këtë territor si diçka tjetër përveçse pjesë e Ukrainës”, tha ai, duke shtuar se përpjekjet pasqyrojnë pengesat e Rusisë në fushën e betejës.
“Këto nuk janë veprime të një vendi me vetëbesim. Këto nuk janë akte fuqie”, tha ai.
Në Nju Jork, ku po merr pjesë në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, kancelari gjerman Olaf Scholz tha: “Është shumë, shumë e qartë se këto referendume të rreme nuk mund të pranohen”.
Presidenti francez Emmanuel Macron tha se planet e referendumit përbënin “cinizëm”.
“Rusia shpalli luftë … dhe tani ajo shpjegon se në të njëjtin rajon do të organizojë një referendum. Nëse kjo nuk do të ishte tragjike, mund të ishte qesharake”, tha ai, duke shtuar se referendumet nuk do të kishin “asnjë pasojë ligjore”.
Autoritetet e instaluara nga Rusia në zonat e pushtuara të katër rajoneve të Ukrainës kishin përshkruar planet për të mbajtur referendume për anëtarësimin në Federatën Ruse më vonë këtë muaj. Ato janë dënuar nga Ukraina.
Ministri i Jashtëm letonez Edgars Rinkevics bëri thirrje për më shumë sanksione kundër Rusisë dhe më shumë armë për Ukrainën, duke postuar në Twitter: “Ne duhet t’i themi jo shantazhit rus”.
Në Donetsk, pjesë e rajonit më të gjerë të Donbasit të Ukrainës, që është kapur nga luftimet rebele që nga viti 2014 dhe që Putini e ka vendosur si objektiv kryesor të pushtimit, udhëheqësi separatist Denis Pushilin tha se votimi do të “rikthejë drejtësinë historike” në territorin “e njerëzve që kanë vuajtur për një kohë të gjatë”.
Ata “kanë fituar të drejtën për të qenë pjesë e vendit të madh që ata gjithmonë e kanë konsideruar atdheun e tyre”, tha ai.
Në Zaporizhia pjesërisht të pushtuar nga Rusia, aktivisti pro-rus Vladimir Rogov tha: “Sa më shpejt të bëhemi pjesë e Rusisë, aq më shpejt do të vijë paqja”.
Presioni brenda Rusisë dhe nga udhëheqësit e mbështetur nga Moska për referendumet në rajonet e Ukrainës që kontrollon Moska u rrit pas një kundërofensive ukrainase – e përforcuar nga armatimet e furnizuara nga Perëndimi – që ka rimarrë zona të mëdha.
Ish-hartuesi i fjalimeve të Kremlinit dhe analisti politik rus, Abbas Gallyamov, tha në Facebook se separatistët e mbështetur nga Moska dukeshin “të frikësuar se rusët do t’i braktisnin” në mes të ofensivës së Ukrainës dhe vazhduan me planet e referendumit për të detyruar Kremlinin të mbetet i angazhuar.
Në një sinjal tjetër se Rusia po synon një konflikt të zgjatur dhe ndoshta të përshkallëzuar, dhoma e ulët e parlamentit e kontrolluar nga Kremlini votoi të martën për të ashpërsuar ligjet kundër dezertimit, dorëzimit dhe plaçkitjes nga trupat ruse. Ligjvënësit votuan gjithashtu për futjen e dënimeve të mundshme 10-vjeçare për ushtarët që refuzojnë të luftojnë. Nëse miratohet, siç pritej, nga dhoma e lartë dhe më pas nënshkruhet nga Putini, legjislacioni do të forconte pushtetin e komandantëve kundër moralit të dështuar të raportuar mes ushtarëve rusë.
Në një intervistë në Nju Jork me “PBS News Hour”, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan tha se për të mbizotëruar paqja në Ukrainë, “kthimi i tokës që u pushtua do të bëhet me të vërtetë i rëndësishëm”.
Ai përsëriti gjithashtu qëndrimin e tij të mbajtur prej kohësh se Gadishulli i Krimesë duhet t’i kthehet Ukrainës. Turqia ka lidhje të forta etnike me tatarët e Krimesë. “Që nga viti 2014, ne kemi folur me mikun tim të dashur Putin për këtë dhe kjo është ajo që ne kemi kërkuar prej tij”, tha kryeministri.
Në qytetin Enerhodar të pushtuar nga Rusia, bombardimet të martën rreth termocentralit më të madh bërthamor në Evropë dëmtuan një sistem ftohjeje, një sallë ngrënieje për stafin dhe një “ndërtesë speciale” të paspecifikuar, tha administratori i qytetit. Nuk ka hollësi të tjera për dëmet.
Termocentrali bërthamor i Zaporizhias, ka qenë një shqetësim kryesor për muaj të tërë për shkak të frikës se bombardimet mund të çojnë në një rrjedhje rrezatimi. Rusia dhe Ukraina fajësojnë njëra tjetrën për bombardimet.
Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov tha se nuk ka asnjë perspektivë për një zgjidhje diplomatike të konfliktit. Medvedev, i cili shërbeu si president i Rusisë nga 2008-2012, tha në kanalin e tij të aplikacionit të mesazheve se referendumet janë të rëndësishme për të mbrojtur banorët e tyre dhe do të “ndryshojnë plotësisht” trajektoren e ardhshme të Rusisë.
Analisti ukrainas Volodymyr Fesenko, kreu i institutit të pavarur Penta Center në Kiev, tha se Kremlini shpreson që referendumet dhe mundësia e përshkallëzimit ushtarak do të rrisë presionin nga qeveritë perëndimore që presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy të fillojë bisedimet me Moskën.
Masa “pasqyron dobësinë, jo forcën e Kremlinit, i cili po përpiqet të gjejë leva për të ndikuar në situatën që ka dalë gjithnjë e më shumë jashtë kontrollit të tij”, tha ai.
Ripushtimi i territorit, veçanërisht në rajonin verilindor të Kharkiv-it, ka forcuar argumentet e Ukrainës se trupat e saj mund t’i japin Rusisë disfata më therëse me dërgesa shtesë armatimi.
Më shumë armatime të rënda janë drejt Ukrainës, me Slloveninë që premton 28 tanke ndërsa Gjermania premton katër raketahedhëse vetëlëvizëse shtesë. Më shumë ndihmë pritet gjithashtu nga Britania, tashmë një nga mbështetësit më të mëdhenj ushtarakë të Ukrainës, pasi kryeministrja britanike Liz Truss pritet të premtojë se në vitin 2023, qeveria e saj do të “japë ose tejkalojë” 2.3 miliardë paund (2.7 miliardë dollarë) ndihmë ushtarake që dha për Ukrainën këtë vit.
Shpejtësia e kundërofensivës ukrainase bëri që forcat ruse të braktisnin automjetet e blinduara dhe armët e tjera ndërsa bënë tërheqjet e nxituara. Forcat ukrainase po riciklojnë armët e kapura përsëri në betejë.
Në Uashington, Instituti për Studimin e Luftës, tha se tanket e braktisura ruse T-72 po përdoren nga forcat ukrainase që kërkojnë të shtyjnë forcat pro-ruse në Luhansk.
Në vazhdën e kundërofensive, zyrtarët ukrainas gjetën qindra varre pranë qytetit dikur të pushtuar të Iziumit. Yevhenii Yenin, zëvendësministër në Ministrinë e Punëve të Brendshme të Ukrainës, tha për një televizion kombëtar se zyrtarët gjetën shumë trupa “me shenja dhunimesh”.
Prokurori i Përgjithshëm Andriy Kostin, gjatë një udhëtimi në Uashinton, tha të martën se një tjetër varr masiv me ndoshta 100 trupa u zbulua në një fshat tjetër në zonën e kundërofensivës.
Ndërkohë, komanda ushtarake jugore e Ukrainës tha se trupat e saj fundosën një maune ruse që transportonte trupa dhe armë përtej lumit Dnieper pranë qytetit Nova Kakhovka të pushtuar nga Rusia. Ai nuk ofroi hollësi të tjera mbi sulmin në rajonin Kherson të pushtuar nga Rusia, i cili ka qenë një objektiv kryesor në kundërofensivë ukrainase.