Bllokimi nga Bullgaria i Maqedonisë së Veriut për anëtarësim në BE dhe censusi i ri janë disa nga sfidat pët të cilat flet në intervistë me DW, kryeministri Zoran Zaev.
DW: Bisedimet për pranimin e Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Europian vijojnë të jenë të bllokuara. Ka qenë një udhëtim i vështirë deri tani, por ende shumë pengesa gjenden përpara. Fillimisht ishte Franca ajo që bllokoi zgjerimin e BE-së. Pastaj, mosmarrëveshja me Greqinë parandaloi përparimin. Tani është Bullgaria, shtet mik në të kaluarën, që po bllokon rrugën tuaj. Pyetja shtrohet: A keni bërë ndonjë marrëveshje apo keni marrë garanci më gjithëpërfshirëse nga vendet anëtare të BE-së që nga fillimi, para se të ndryshoni emrin e vendit tuaj?
Zoran Zaev: Jo. Procesi i ngadaltë i marrjes së vendimeve dhe kjo nevojë konsensuale për vendime, janë një problem i madh. Por përmes dialogut dhe diplomacisë arritëm të zgjidhim çështje 30-vjeçare, si kjo e mosmarrëveshjes për emrin midis Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë. Dhe ne i tregojmë botës se ka shumë stil dhe sjellje europiane këtu në Europën Juglindore, madje edhe nga vendet kandidate si Maqedonia e Veriut. Por ne jemi gjithashtu një nga demokracitë funksionuese shumë të rralla multi-etnike dhe multi-fetare, duke dhënë një shembull kundër të gjithë kësaj ideje të kufijve etnikë. Por së fundmi Bullgaria u bë problem për integrimin tonë. Dhe unë besoj se sa më shpejt që Bullgaria të rikonfirmojë parlamentin dhe të zgjedhë qeverinë, aq më shpejt ekziston një mundësi për zgjidhje.
DW: Aktualisht, bisedimet tuaja për pranimin janë të lidhura me Shqipërinë, dhe edhe rruga e saj e anëtarësimit është bllokuar gjithashtu për shkak të mosmarrëveshjes suaj me Bullgarinë. Komisioneri i zgjerimit në BE, në muajin maj, sugjeroi se vendimi për të dy shtetet mund të ndahet. A është e pranueshme për ju? A nuk do të ndihmonte kjo çështjen e Shqipërisë?
Zoran Zaev: Çdo vend meriton sistemin e vet të meritës. Dhe me të vërtetë, ju uroj fat fqinjëve tanë perëndimorë, Shqipërisë, që të vazhdojnë rrugën, nëse ekziston një mundësi për t’ia dalë, përtej bllokimit të vazhdueshëm nga Bullgaria. Normalisht, fqinjët tanë meritojnë të vazhdojnë në rrugën e tyre europiane dhe nuk ka nevojë ‘të lidhen’ me vendet e tjera.
Bazuar tek arsyet praktike, Bashkimi Europian e lidhi Shqipërinë me Maqedoninë e Veriut, sepse dy vjet më parë, anasjelltas, edhe Maqedonia e Veriut ishte e lidhur me Shqipërinë. Dhe duke pasur parasysh këtë, ata besojnë fort se vendimi nga Këshilli Europian do të jetë më i lehtë për të dy vendet, sesa po të ndahen. Por sigurisht, nëse nuk ndodh një zhbllokim nga Bullgaria, i uroj Shqipërisë sukses dhe fat.
DW: Ju keni gjithashtu çështje të tjera të mëdha për të zgjidhur. Për shembull, të drejta dhe privilegje të rëndësishme, veçanërisht për pakicat, varen nga rezultatet e censusit të ri. Për herë të parë në këto 20 vite, po planifikoni realizimin e këtij censusi. Ai është shtyrë, madje disa herë. Duhej të realizohej në muajin prill. A do të bëhet në vjeshtë?
Zoran Zaev: Kam shumë besim, sepse më është premtuar edhe nga opozita e vendit tonë – nga tri partitë më të mëdha opozitare. Shtyrja në momentet e fundit në muajin prill ndodhi, sepse kërkuam një garanci nga opozita, që ajo të merrte pjesë. Kështuqë i gjithë muaji shtator është muaji ku do të kryhet censusi, pasi ne jemi ndër vendet e rralla që s’ka pasur census për rreth 20 vite. Pikërisht për këtë arsye, ne besojmë se censusi do të jetë shumë i suksesshëm. Por sigurisht, të drejtat e qytetarëve tanë nuk varen nga censusi, sepse ekziston një garanci kushtetuese për pakicat, për të gjitha të drejtat që ata kanë. Dhe ka të drejta dhe detyrime plotësisht të barabarta për të gjithë. Dhe ne jemi shumë krenarë për këtë, sepse projekti “One society for all” (Një shoqëri, për të gjithë) është një projekt shumë i suksesshëm. Të gjithë këtu në rajon e konsiderojnë atë si një projekt të suksesshëm dhe ai mund të jetë një shembull vërtet i mirë për Maqedoninë e Veriut.
DW: Dhe në fakt ju u keni bëni thirrje votuesve nën moton “Një shoqëri për të gjithë”. Por, ju e dini se nëse censusi konfirmon për shembull se shqiptarët etnikë janë më pak se 20% e popullsisë, ata mund të humbin disa të drejta dhe privilegje dhe tensionet mund të ndizen përsëri, për shembull, çështja e dokumenteve në gjuhën shqipe?
Zoran Zaev: Kjo nuk është e vërtetë, sepse të drejtat e qytetarëve tanë, nga grupet etnike shqiptare, garantohen me Kushtetutë. Ashtu si këto të drejta u garantohen me Kushtetutë maqedonasve ose grupeve të tjera etnike, më të vogla. Pra nuk varet nga shifrat, sepse kjo është e garantuar me Kushtetutë. Dhe duke pasur parasysh këtë,Marrëveshja e Ohrit ishte për zgjidhjen e problemit mes grupeve të ndryshme etnike dhe fetare në vendin tonë. Tani ne festojmë 20-vjetorin e kësaj marrëveshjeje. Të gjitha partitë politike po luftojnë për të drejtat e qytetarëve. Nuk ka të drejta vetëm për maqedonasit, shqiptarët, popullatën rome, turqit, serbët, boshnjakët ose të tjerët. Dhe sigurisht gjuha shqipe, si një gjuhë e dytë zyrtare, është plotësisht në përdorim në vendin tonë.