Ballina ED/OP Si ti quajmë, “Bjeshkë të Nemuna” apo “Alpe Shqiptare”? – Shkruan: Prof....

Si ti quajmë, “Bjeshkë të Nemuna” apo “Alpe Shqiptare”? – Shkruan: Prof. Dr. Behxhet Mustafa

Bjeshkët e Nemuna janë sistem malor i veçantë në Siujdhesën Ballkanike që shtrihen në trekëndëshin ndërmjet Dinarikeve në Veriperëndim, Sistemit të Malit Sharr në Juglindje dhe Rodopeve në Lindje dhe Verilindje. Siç dihet Bjeshkët e Nemuna përfshijnë rreth 3500 km2 të shtrira ndërmjet liqenit të Shkodrës, Rrafshit të Dukagjinit, luginës së Zetës, luginës së Plavës dhe Gucisë. Sistemi i Bjeshkëve të Nemuna përbëhet prej 24 grupeve malore dhe prej 152 majave më të larta se 2000 m, ndërsa numri më i madh i tyre me pjesët më madhështore me numrin më të madh të grykave, kanjoneve, luginave me mbi 1000 km2 shtrihen në territorin e Republikës së Kosovës. Këto masive malore në popull janë të njohura si “Bjeshkë të Nemuna“, “Bjeshkë të Rugovës”, “Alpet Shqiptare” etj., por nga disa njerëz të vendit tonë qoftë nga shkenca qoftë nga politika apo dhe të zakonshëm viteve të fundit po kontestohet emërtimi “Bjeshkët e Nemuna” , sepse kështu për qëllime të caktuara “Prokletije” i ka emërtuar Jovan Cvijiqi një gjeograf i njohur serb, por dhe një nacionalist dhe antishqiptar i madh (Jovan Cvijiqi ishte në përbërje të komisionit për caktimin e kufijve të Shqipërisë më 1913). Për hir të së vërtetës dhe sqarimit për të gjithë ata që nuk e kanë pasur rastin të kenë literaturën nga autor të ndryshëm nga lëmi i gjeologjisë, gjeografisë, botanikës, historisë etj., në lidhje me sistemin malor të Bjeshkëve të Nemuna faktet dokumentojnë se termi “Bjeshkë të Nemuna” është term popullor dhe qysh në vitet e dyzeta të shekullit të 19-të për herë të parë në literaturën shkencore si të tillë e përdorë gjeologu i njohur francez Ami Boue. Të dhënat e para për Malet e Ballkanit qysh në kohën antike i jep Klaudi Ptolemeu, ku siç dihet në hartat e Ptolemeut, Sharri gjendet me emrin “Scardus”, ndërsa Bjeshkët e Nemuna me emrin “Bertiscus”. Në disa harta të vjetra pos emërtimit “Bertiscus” haset edhe emërtimi “Beriseldi”. Rreth 2000 vjet pas Ptolemeut në një publikim të tij Ami Boue më 1840 përdor emërtimin shqip “Bjeshkë të Nemuna” krahas emërtimeve “Alpet shqiptare të Veriut”, “Alpet në Jug të Evropës” dhe “Malet shqiptare të Veriut”, por me këtë emërtim ai sistem malor gjendet edhe në publikimet e më vonshme të tij më 1852, 1866, 1891 etj. Ndërsa më vonë emërtimin “Bjeshkë të Nemuna” në publikimet e tyre e përdorin më pak autor si Yriarte më 1878; Schwarz më 1883, ndërsa F. Nopsca prej vitit 1905- 1929 në një seri publikimesh përdorë emërtimin “Bjeshkë të Nemuna”. Emërtimin “Rugovske Planine” të përkthyera nga emërtimi shqip “Bjeshkët e Rugovës” (sepse kështu i kanë quajtur banorët etnik shqiptar të atyre zonave) i kanë përdorur në publikimet e tyre Koshanin, 1992; Rudski, 1936; Kushan, 1936 etj.

Në fund të shekullit të 19-të përkatësisht më 1898 Velimiroviq për herë të parë e përdorë emërtimin “Prokletije” të përkthyer nga emërtimi shqip “Bjeshkë të Nemuna” duke u munduar që të bëj edhe emërtime të reja për disa pjesë të Bjeshkëve të Nemuna duke i quajt “Vragobije” ose “Bjello zllo” zonat e atyre masiveve me shkrepa vështirë të pushtuara nga njeriu. Në bazë të të dhënave edhe nga vet autorët serb Jovan Cvijiq për herë të parë emërtimin “Prokletije” e përdorë në një publikim më 1899. Këtë emërtim e përdorë dhe në publikimet e viteve 1913, 1921, 1924.