Kam kohë që mendoj t’ju tregoj nje histori që e kam ruajtur për një kohë të gjatë në memorje, eshte fjala per një nënë çame të cilës iu vranë tre fëmijë nga një bombë që ra në oborrin e shtëpisë së saj.
Ne atë çast nënën çame e la mendja për fare. Vetëm një pjesë e trurit i punonte sa për të nxjerrë një ulërimë të mbytur: Gëzo! Gëzoo..! Sikur ta dinte që djali i saj i vogël, i fshehur në furrën e bukës, i kishte shpëtuar kësaj mynxyre. Kur e pa tek nxirrte kokën nga furra, iu sul si klloçka që u sulet zogjve të vet.
Nëna Ganua, kishte lindur gjashtë fëmijë: vajzën e madhe e kishte martuar në Elbasan me një inxhinier mekanik, i parafundit i kishte vdekur qysh në lindje, tre të tjerët, siç ju tregova, i përpiu dheu brenda atij çasti të mallkuar, i gjashti për nga radha vinte Gëzimi.
* * *
Kur e çoi për herë të parë në shkollë, duke u kthyer për në shtëpi, nënë Ganua pa një fëmijë të vogël, tre- katër vjeç, shtrirë në mes të rrugës. Iu afrua, i përkëdheli flokët butë-butë dhe e pyeti ku i kishte prindërit. Vocërraku veç qante. Nuk mund ta linte në rrugë atë vocërrak të braktisur. E rroku në duar dhe e çoi në shtëpinë e vet.
Atë mbrëmje dy fëmijët luajtën së bashku gjer në orët e vona. Fjetën si dy vëllezër, në të njëjtin shtrat, njëri me flokëverdhë e sykaltër e tjetri i zeshkët e me flokë sterrë të zinj. Të nesërmen, kur prindërit e djalit trokitën te dera, ajo mori vesh gjithçka. Djalin e quanin Stalin. Ishte fëmija i shtatë i një familjeje tepër të varfër. Ata jetonin në një barakë prej llamarine, siç shumica e racës së tyre, të lënë pas dore nga shteti. Prindërit e Stalinit e njihnin nënë Ganon. Kush nuk e njihte plakën çame, lidhur kokën me një shami të bardhë, e shkurtër dhe e kërrusur, me fytyrën zhubra-zhubra. Prindërit e Stalinit, edhe pse pa asnjë të ardhur, fillimisht hezituan, por nuk mundën t’ia kthenin fjalën. Stalinit i pëlqeu shtëpia e re, dhe shoqëria me Gëzimin.
Gropa e madhe që u hap në oborr nga bomba u mbyll, ndërsa gropa e hapur në zemrën e Ganos qëndroi e e hapur edhe 32 vjet të tjerë. Të dielave paradite, kur ajo e ndalte vrapin te varrezat e qytetit, zëri i saj si një drithërimë ngjitej në qiell. Edhe pse mbytej në lot, kishte një shpresë; fëmijët e saj diku duhet te jetonin. Si ishte ai vend? A binte shi? A frynte erë? A kujdesej kush për fëmijët e saj?
Pas birësimit të Stalinit e ndjente veten te qete: “Fëmijë është, sevap bëj.. Kështu edhe Zoti kujdeset për fëmijët e mi”.
* * *
Nënë Gano! – thirra unë me zë të lartë. Ktheu kokën dhe me pa qetësisht.
– Më dërgoi nëna, – i thashë duke i treguar napën që mbaja në dorë. – Të solla pak mish për Bajram.
-I kujt je ti?- më pyeti.
-I Vahidesë.
U kujtua dhe i ndritën sytë. Më kapi për mënge dhe nuk më la të ikja. Hapi dollapin dhe u ndie shumë keq kur pa që ia kishin përlarë karamelet.
* * *
Në mbrëmjet sarandjote, kur qytetarët shëtisnin ndanë detit, midis tyre vërtitej edhe nënë Ganua : “Gëzo! Staliin…!” – thërriste me zë të lartë, pa u shqetësuar prej kalimtarëve që e ndiqnin me kureshtje. Nuk shihte ku e hidhte këmbën.
Femijët e vet vraponin duke ndjekur njëri-tjetrin, si dy qenushë kur dalin në liri. Staliin…!.(ky emër e bënte të gajasej gjithë qytetin) Kishte frikë për pëllumbthat e saj, bardh e zi, mos i rrëshqitnin nga bordura e shëtitores dhe i binin në det. Çitjanet e bardha i fryheshin si kacekë. Ajo vetë dukej si një cung druri tek i cili ishin lidhur dy balona dyngjyrësh. “Gëzo…Mos shko nga deti!…Stalin! Më lodhe…! Qytetarët e dëgjonin qetësisht këtë refren çdo mbrëmje, gjersa një ditë Gëzimi mbaroi klasën e dytë fillore dhe Stalini u fut në klasë të parë. Të dhënë pas mësimeve dy vëllezërit bardh e zi nuk kishin më kohë të dilnin anës detit. Në muajin e parë të shkollës Stalinit ia ndërruan emrin, e quajtën Nini. Kur u rrit dhe ca u bë një fëmijë i shëndetshëm, gjithmonë i qeshur, i shoqërueshëm me shokët dhe mësuesit, veçanërisht me nënën e vet, Gano zezën.
* * *
Sa më tepër kalonin vitet, aq më tepër e merrte malli për tre fëmijët. “I deshi Zoti,-ngushëllonte veten,-ndryshe përse do m’i merrte?”. Vit pas viti, varrezat e qytetit mbusheshin me të ikurit e kësaj bote, vetëm nënë Ganon nuk e lajmëronte xhebrail Emini për t’u pergatitur për në rrugën e madhe. Ajo vazhdonte të shkonte çdo të diel në mëngjes në varreza. Një mëngjes nëna ime e kishte parë tek qante e lebetitej mbi varrin e tjetërkujt.
“Ganon e ka lënë mendja fare, -tha nëna . – Ishte ulur në gju dhe qante me ligje mbi varrin e hallës sime”.
* * *
Sa më shumë ulej në gjunjë dhe i lutej Zotit, aq më shumë i zgjatej jeta plakës së gjorë. Zoti i dëgjonte lutjet e saj, por zëri i saj përzihej me zërat e miliarda njerëzve të kësaj bote. Ndryshe s’ kishte se si… A mos vallë Zoti nuk e kuptonte të folurën e saj çamërishte me “kl” dhe “gl”?
Heshtjen e tij e arsyetonte me gjithfarë mënyrash. Do te ishte i zënë me punë të mëdha e nuk i shkonte mendja për femijet e saj. Po sikur t’i kishte kthyer një përgjigje e mendjelëna ne atë çast të mos e kishte pasur mendjen?
Nënë Ganua ishte rritur në një derë me besim fetar mysliman.Ajo nuk i njihte “Dhjetë urdhëresat e Biblës”, nder te cilat, dy më të rëndësishmet ishin : ta duash Zotin dhe të duash njeriun.
”Asgjë njerëzore nuk është e pafund, gjithçka është një hiç dhe dhembja jonë është brenda këtij hiçi”.
* * *
Nënë Ganua jetoi edhe 32 vjet të tjerë, një jetë si një ëndërr, një jetë pa kujtesë. Vdiq ditët e para të majit të vitit 1975, një muaj para dasmës së Ninit, i fejuar një vit më parë me një vajzë të bukur të racës së vet.
Në varreza e përcollën Nini me të fejuarën e tij, kryeplaku i lagjes, disa kushërinj të largët që i erdhën posaçërisht nga Markati, komshinjtë e saj, njerëzit e familjes natyrale të Ninit dhe nëna ime.
-Ishte e lodhur shumë e varfra, nuk kishte ç’të bënte më në këtë jetë, – tha nëna kur u kthye nga varrezat. Fëmijët e saj kishin kohë që e prisnin në botën tjetër. Dy muaj më parë më tha se i kishte dalë e ëma në ëndërr. I kishte hyrë te dera duke i folur me zë urdhërues: “Kam ardhur të të marr.” “Mirë do të bësh, – i kishte thënë ajo.- Ka shumë kohë që e pres këtë ditë… S’kam ç’të bëj më në këtë jetë?”